Όλες οι αλλαγές στις υπερωρίες: Τι έρχεται για εργαζομένους – εργοδότες

 Τις τελευταίες ημέρες, η ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, επιταχύνει και σχεδιάζει, να φέρει στη βουλή, το νέο εργασιακό νομοσχέδιο, ακόμη και μέσα στον Φεβρουάριο. Ο σχεδιασμός είναι το νομοσχέδιο, να τεθεί σε διαβούλευση με τους κοινωνικούς φορείς, τις επόμενες ημέρες και στη συνέχεια να έρθει προς ψήφιση στη βουλή. Η κυβέρνηση, φοβούμενη τον σχηματισμό «μετώπου» από την αντιπολίτευση, προσανατολίζεται στο να «σπάσει» το νομοσχέδιο και να μην φέρει άμεσα, τις αλλαγές στο συνδικαλιστικό νόμο(ν.1264/1982), επικεντρώνοντας κυρίως, στις αλλαγές στις υπερωρίες και στη διευθέτηση του χρόνου εργασίας. Το υπό νομοθέτηση πλαίσιο, έχει ήδη τεθεί από την προηγούμενη πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, συνεπώς ως προς τα ζητήματα αυτά και δεν αναμένεται να αλλάξει. Η κυβέρνηση θα φέρει νομοσχέδιο, που θα ορίζει ότι:

 i)κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις, οι επιχειρήσεις θα μπορούν να απασχολούν εργαζομένους έως 10 ώρες ημερησίως κατά μέγιστο, χωρίς πρόσθετη αμοιβή, εφόσον εντός του ίδιου 6μήνου εξοφλούν τις ώρες με αντίστοιχη μείωση ωρών ή ρεπό ή ημέρες άδειας.
Εργασία έως και 10 ώρες την ημέρα, χωρίς να επηρεάζεται ο συνολικός αριθμός ωρών ετήσιας απασχόλησης και κατά συνέπεια το επίπεδο των αμοιβών, θα μπορεί να αποφασίζει το Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας (ΑΣΕ), έπειτα από εισήγηση της επιχείρησης. Eιδικά στο θέμα της ευελιξίας του χρόνου εργασίας, το σχέδιο νόμου θα δίνει, τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις, εφόσον δεν καταστεί εφικτή η υπογραφή επιχειρησιακής σύμβασης με το οικείο σωματείο, να προσφεύγει στη λύση της διευθέτησης του χρόνου εργασίας σε 6μηνη ή ετήσια βάση μέσω του Ανώτατου Συμβουλίου Εργασίας. 

Το ΑΣΕ θα εξετάζει εάν είναι τεκμηριωμένες ή όχι οι προϋποθέσεις που θέτει κάθε φορά μια επιχείρηση και θα εγκρίνει ή θα απορρίπτει την αίτηση. Έτσι, για παράδειγμα, όταν υπάρχει μέσα στο έτος αύξηση των παραγγελιών και ανάγκη για επιπλέον εργασία από το προσωπικό για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, θα μπορεί η επιχείρηση να ζητά και να λαμβάνει έγκριση από το ΑΣΕ. Οι εργαζόμενοι θα απασχολούνται για ένα χρονικό διάστημα έως και 10 ώρες ημερησίως και σε άλλη χρονική περίοδο (περίοδος μειωμένης απασχόλησης) θα εργάζονται λιγότερες ώρες αντίστοιχα, ή θα τους χορηγείται ανάλογη ημερήσια ανάπαυση (ρεπό), ή συνδυασμός μειωμένων ωρών εργασίας και ημερών ανάπαυσης. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η ημερήσια απασχόληση δεν μπορεί να ξεπερνά τις 10 ώρες, ενώ παράλληλα ο εργοδότης οφείλει να τηρεί τις προβλέψεις της εργατικής νομοθεσίας σχετικά με την υποχρεωτική ημερήσια και εβδομαδιαία ανάπαυση.
Για παράδειγμα: Μια ξενοδοχειακή μονάδα θα μπορεί να απασχολεί τους υπαλλήλους της έως και 10 ώρες την ημέρα όλο το καλοκαίρι με τον κλαδικό μισθό, χωρίς να καταβάλει υπερωρίες και θα δίνει ρεπό τον Οκτώβριο που θα έχει πέσει η τουριστική κίνηση.

Τι ισχύει όμως σήμερα;
Ο Νόμος 3986/2011 προβλέπει δύο συστήματα διευθέτησης χρόνου εργασίας, ένα σε εξάμηνη και ένα σε ετήσια βάση. Ειδικότερα, σύμφωνα με το πρώτο σύστημα, η περίοδος αυξημένης απασχόλησης και η αντίστοιχη περίοδος μειωμένης απασχόλησης, δεν μπορούν να υπερβαίνουν τους έξι μήνες ανά έτος. Στο δεύτερο σύστημα, η περίοδος αυξημένης απασχόλησης είναι δυνατή μέχρι οχτώ μήνες και η περίοδος μειωμένης απασχόλησης για το υπόλοιπο διάστημα μέσα στο έτος. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η ημερήσια απασχόληση δεν μπορεί να ξεπερνά τις δέκα ώρες, ενώ παράλληλα ο εργοδότης οφείλει να τηρεί τις προβλέψεις της εργατικής νομοθεσίας σχετικά με την υποχρεωτική ημερήσια και εβδομαδιαία ανάπαυση.

1.Η διευθέτηση του χρόνου εργασίας, με τους όρους και τις προϋποθέσεις που προβλέπει το άρθρο 42 του Ν. 3986/2011, προβλέπει τα εξής:
Σύμφωνα με το άρθρο 42 του Ν. 3986/2011, ο εργαζόμενος επιτρέπεται για μία χρονική περίοδο (περίοδος αυξημένης απασχόλησης) να εργάζεται ημερησίως περισσότερες ώρες (έως 10 ώρες) και σε άλλη χρονική περίοδο (περίοδος μειωμένης απασχόλησης) να εργάζεται λιγότερες ώρες αντίστοιχα, ή να χορηγείται στον εργαζόμενο ανάλογη ημερήσια ανάπαυση (ρεπό) ή συνδυασμός μειωμένων ωρών εργασίας και ημερών ανάπαυσης.
Κατά τα διαστήματα αυτά (αυξημένης - μειωμένης απασχόλησης) καταβάλλονται στον εργαζόμενο οι αποδοχές που προβλέπονται για εργασία 40 ωρών την εβδομάδα ή αν το ωράριο είναι μικρότερο των 40 ωρών, αντίστοιχη αμοιβή που προβλέπεται για το εβδομαδιαίο αυτό ωράριο (ανεξάρτητα αν κατά την αυξημένη περίοδο εργάζεται περισσότερες ώρες ενώ κατά την μειωμένη περίοδο αντίστοιχα εργάζεται λιγότερες ώρες η αμοιβή είναι η ίδια, ενώ δεν καταβάλλονται προσαυξήσεις).

Αντί της παραπάνω μειώσεως των ωρών εργασίας, επιτρέπεται να χορηγείται στον εργαζόμενο ανάλογη ημερήσια ανάπαυση (ρεπό) ή συνδυασμός μειωμένων ωρών εργασίας και ημερών αναπαύσεως. Το χρονικό διάστημα των περιόδων αυξημένης και μειωμένης απασχόλησης δεν υπερβαίνει συνολικά τους έξι (6) μήνες σε διάστημα δώδεκα (12) μηνών (περίοδος αναφοράς). Αν για οποιονδήποτε λόγο, ιδίως εξαιτίας παραίτησης ή απόλυσης του εργαζομένου, δεν εφαρμόζεται ή δεν ολοκληρώνεται η διευθέτηση του χρόνου εργασίας , έχουν πλήρη εφαρμογή όλες οι προστατευτικές διατάξεις που καθορίζουν τις συνέπειες της υπέρβασης του ημερήσιου και εβδομαδιαίου ωραρίου εργασίας. Οι διατάξεις του παρόντος άρθρου εφαρμόζονται και για: α) εποχιακές επιχειρήσεις και β) εργαζομένους με σύμβαση εργασίας διάρκειας μικρότερης του ενός (1) έτους.

2.Εναλλακτική επιλογή
Σε επιχειρήσεις στις οποίες εφαρμόζεται συμβατικό ωράριο εργασίας έως σαράντα (40) ωρών εβδομαδιαίως, επιτρέπεται, αντί της κατά την προηγούμενη παράγραφο διευθέτησης, να συμφωνείται ότι, μέχρι διακόσιες πενήντα έξι (256) ώρες εργασίας από το συνολικό χρόνο απασχόλησης εντός ενός (1) ημερολογιακού έτους, κατανέμονται με αυξημένο αριθμό ωρών σε ορισμένες χρονικές περιόδους, που δεν μπορούν να υπερβαίνουν τις τριάντα δύο (32) εβδομάδες ετησίως και με αντιστοίχως μειωμένο αριθμό ωρών κατά το λοιπό διάστημα του ημερολογιακού έτους. 

Κατά τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας της προηγούμενης παραγράφου επιτρέπεται να χορηγείται στον εργαζόμενο, αντί μειώσεως των ωρών εργασίας, προς αντιστάθμιση των πρόσθετων ωρών που εργάσθηκε κατά την περίοδο αυξημένου ωραρίου, ανάλογη ημερήσια ανάπαυση (ρεπό) ή ανάλογη προσαύξηση της ετήσιας άδειας με αποδοχές ή συνδυασμός μειωμένων ωρών και ημερών αναπαύσεως ή ημερών αδείας.
Για να μπορέσει όμως να οργανωθεί ο χρόνος εργασίας με τον παραπάνω τρόπο, θα πρέπει να καταρτιστεί επιχειρησιακή συλλογική σύμβαση εργασίας ή να υπάρχει συμφωνία του εργοδότη με συνδικαλιστική οργάνωση στην επιχείρηση που αφορά τα μέλη της ή συμφωνία του εργοδότη και του συμβουλίου των εργαζομένων ή συμφωνία του εργοδότη και ένωσης προσώπων.
Επίσης, με επιχειρησιακές και κλαδικές συλλογικές συμβάσεις, μπορεί να καθορίζεται άλλο σύστημα διευθέτησης του χρόνου εργασίας, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες του κλάδου ή της επιχείρησης. Σύμφωνα με το άρθρο 42 του Ν. 3986/2011, οι επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις εργασίας και οι συμφωνίες περί διευθέτησης του χρόνου εργασίας, κατατίθενται στην αρμόδια υπηρεσία του Σ.ΕΠ.Ε., σύμφωνα με το άρθρο 5 του Ν. 1876/1990.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
Προϋπόθεση λοιπόν εφαρμογής του υπάρχοντος συστήματος διευθέτησης, είναι η ύπαρξη συμφωνίας μεταξύ του εργοδότη και των εκπροσώπων των εργαζομένων. Έτσι η διευθέτηση χρόνου μπορεί να καθορίζεται, με επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις εργασίας ή με συμφωνία του εργοδότη και του επιχειρησιακού σωματείου που αφορά τα μέλη του ή με συμφωνία με το συμβούλιο εργαζομένων ή με ένωση προσώπων. Αυτή πιθανότατα θα είναι και η ουσιώδης διαφορά του νέου πλαισίου από την υφιστάμενη νομοθεσία. Η κυβέρνηση προσανατολίζεται να νομοθετήσει ουσιαστικά την μονομερή δυνατότητα του εργοδότη να επιβάλει την διευθέτηση του χρόνου εργασίας, δίχως δηλαδή τη σύμφωνη γνώμη του εργαζομένου, σε επίπεδο ατομικής σύμβασης εργασίας.

Οι επιπτώσεις από την αλλαγή αυτή, σε σχέση με το υπάρχον πλαίσιο, είναι σημαντικές για τους εργαζόμενους:

• Η μείωση ή κατάργηση των υπερωριών θα μειώσει σοβαρά το εισόδημα των εργαζομένων.
• Η αύξηση του ημερήσιου εργάσιμου χρόνου μέχρι 2 ώρες ανατρέπει τη λογική του οκταώρου.
• Η ευελιξία που θα εισαχθεί μέσω της διευθέτησης θα ευνοήσει τη δημιουργία θέσεων εργασίας μερικής απασχόλησης, εις βάρος των θέσεων εργασίας πλήρους απασχόλησης.
• Η διευθέτηση του χρόνου εργασίας σε ατομική βάση, εικάζεται ότι θα υπονομεύσει σταδιακά τον θεσμό των συλλογικών διαπραγματεύσεων.
• Η διευθέτηση του χρόνου εργασίας και η αντίστοιχη αύξηση του ελεύθερου χρόνου μπορεί να συντελέσει στην αύξηση της παραοικονομίας (πολυαπασχόληση, λαθραία και αδήλωτη εργασία κ.λπ.).

ii) Αύξηση των ωρών των νόμιμων υπερωριών.

 Τι ισχύει σήμερα;

Προκειμένου για εργαζόμενους σε επιχειρήσεις εμπορικές και παροχής υπηρεσιών, η υπέρβαση του νομίμου ωραρίου εργασίας επιτρέπεται για δύο (2) ώρες ημερησίως και έως εκατόν είκοσι (120) ώρες το έτος. Με απόφαση του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων καθορίζεται ως ανώτατο όριο υπερωριακής απασχόλησης των εργαζομένων στις βιομηχανικές, βιοτεχνικές επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες για το Β' ημερολογιακό εξάμηνο 2020, οι σαράντα οκτώ (48) ώρες.
Σημείωση: Για να υπάρχει υπερωρία, απαιτείται η υπέρβαση των 9 επί πενθημέρου ή των 8 επί εξαημέρου ωρών την ημέρα, ανεξαρτήτως του εβδομαδιαίου ωραρίου.

Τι θα προβλέπει το νέο νομοσχέδιο για τις υπερωρίες;
Οι εισηγήσεις οι οποίες έχουν πέσει στο τραπέζι από πλευράς εργοδοτικών κύκλων, είναι η αύξηση του ανώτατου ορίου για τις υπερωρίες στη βιομηχανία, σε ετήσια βάση, στις 100 ή στις 120 ώρες, όπως ισχύει για τις άλλες επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα. Επίσης, έχουν κατατεθεί, από τους ίδιους κύκλους, προτάσεις για αύξηση του ετήσιου ορίου των υπερωριών με προσαύξηση 40% (αντί του 60%) επί του καταβαλλόμενου ωρομισθίου πάνω από τις 120 ώρες.

Γράφει o δικηγόρος - εργατολόγος, Διονύσης Τεμπονέρας

www.enikonomia.gr