Για ένα Plan – E(co) της Ριζοσπαστικής Οικολογίας και των Νέων Κοινωνικών Κινημάτων

Δικτυο Ριζοσπαστικης Οικολογιας

Σιάτλ, Γένοβα, Κοινωνικά Φόρουμ, Ταχρίρ, Αγανακτισμένοι, Occupy Wall Street! Ονόματα γνώριμα που συμβολίζουν μια δεκαπενταετία αναζωπύρωσης μιας σειράς ασταθών  κοινωνικών κινημάτων που δίνουν νέο νόημα στα πολλαπλά δικαιώματα (πολιτικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά) και στην πολιτική όπως το κίνημα της άμεσης δημοκρατίας (πλατειών), της απο-ανάπτυξης και της μετάβασης (κινήματα διαφορετικής παραγωγικής και καταναλωτικής αντίληψης). Είναι οι μεγάλοι σταθμοί στους οποίους επένδυσε τόσο η νέα αριστερά, όσο και ο οικολογικός και ελευθεριακός χώρος, μέσα από την πολυχρωμία του. Αυτά τα κινήματα έχουν πολιτικά προτάγματα παρόμοια με αυτά της ριζοσπαστικής οικολογίας και αποτελούν πραγματικά εργαστήρια κοινωνικού πειραματισμού.

Στην Ελλάδα τα κινήματα αυτά παρουσιάζουν τις δικές τους ιδιομορφίες. Επί της ουσίας ένα από τα μεγαλύτερα μειονεκτήματα του ελληνικού πολιτικού συστήματος είναι ότι το σύνολο του κομματικού συστήματος δεν έχει καμιά  ιδεολογική, προγραμματική σχέση με τις ευαισθησίες των νέων κοινωνικών κινήματων. Παραδοσιακά υπήρχαν το κέντρο και η δεξιά που σε διαφορετικές χρονικές περιόδους ανακύκλωναν το πολιτικό κατεστημένο. Το κομμουνιστικό κόμμα ποτέ δεν κατανόησε τις κεντρικές έννοιες των νέων κοινωνικών κινημάτων όπως η οριζόντια δομή, η άμεση δημοκρατία και η κριτική στον μαζικό πολιτισμό και την ανάπτυξη.  Κατά συνέπεια κάθε «επεισόδιο» αυτών των κινηματικών φαινομένων γίνεται αντιληπτό από τα κόμματα της αριστεράς ως μια ευκαιρία να αποκτήσουν ακροατήριο, αλλά και μια ευκαιρία επιδερμικής ανανέωσης, πάντοτε όμως πάνω στα ίδια μοτίβα.

Από την άλλη πλευρά, ο οικολογικός χώρος (Οικολόγοι Πράσινοι) προϊόν των νέων κοινωνικών κινημάτων από τα οποία έχει αποκοπεί, δεν έχει σταθερή πορεία, ενώ ένα τμήμα του τείνει να αφομοιωθεί από το πολιτικό και οικονομικό σύστημα, εγκαταλείποντας τις ριζοσπαστικές ρίζες του. Οι Πράσινοι στα χρόνια της κρίσης διαφαίνεται να διαχωρίζονται σε δύο διαφορετικές πολιτικές επιλογές οι μεν πλησιάζουν την αριστερά, οι δε τον φιλελεύθερο-κεντρώο χώρο.  Οι διαφορές μεταξύ ενός φιλελεύθερου/ πράσινου πόλου και ενός ριζοσπαστικού είναι η στάση τους απέναντι στα παρακάτω ζητήματα: α) την οικονομική πολιτική και το μνημόνιο, β) την αντιμετώπιση του δημοσίου τομέα, γ) την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ευρωπαϊκές πολιτικές, δ) τις κοινωνικές αντιστάσεις/ συγκρούσεις και ε) την «πράσινη» ανάπτυξη και τις «πράσινες» επενδύσεις. Διεθνώς παρατηρούμε μια διάσταση ανάμεσα στα Πράσινα κόμματα που εντάσσονται στον κεντρώο χώρο (Γερμανοί, Βορειο-ευρωπαίοι Πράσινοι) και στα Πράσινα κόμματα που προσεγγίζουν τα νέα κοινωνικά κινήματα (Αγγλοσάξονες και Νοτιο-ευρωπαίοι Πράσινοι).

Τα τελευταία χρόνια, με την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ, οι ελπίδες όλων των κινημάτων στράφηκαν προς αυτόν. Η αριστερά βρέθηκε στο Μέγαρο Μαξίμου, ευνοημένη από την καταστροφική πολιτική των μνημονίων. Ο ΣΥΡΙΖΑ, ένα κόμμα της παραδοσιακής αριστεράς, διατήρησε μια εξουσιαστική σχέση με τα κινήματα, τελικά, όμως, παρέμεινε σε σημαντικό  βαθμό στον κορμό του ξένος προς τα αιτήματά τους παρά τα τεράστια βήματα που έγιναν σε προγραμματικό επίπεδο και στις επιμέρους δομές του κόμματος (π.χ. τμήματα οικολογίας και δικαιωμάτων). Το επτάμηνο της διακυβέρνησής του δημιούργησε νέες προκλήσεις. Απέδειξε ότι δεν υπήρχε επεξεργασμένο πολιτικό σχέδιο διαχείρισης πέρα από αυτό των δανειστών. Ο ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται πως μεταλλάχθηκε πλήρως, εξαιτίας της στροφής στην πολιτική του, με την υιοθέτηση εκείνων των αντιδημοκρατικών χαρακτηριστικών των αστικών κομμάτων (κατεπείγουσες πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, αδιαφορία για τα κομματικά όργανα, μετατροπή σε αρχηγικό κόμμα, αδυναμία να εφαρμόσει την παραμικρή “προοδευτική” πολιτική στο πεδίο των δικαιωμάτων, επαμφοτερίζουσα στάση για μια σειρά περιβαλλοντικών πολιτικών) αλλά και λόγω της αδυναμίας του να “φανταστεί” νέες κοινωνικές πρακτικές. Αντί να επεξεργαστεί ένα σχέδιο κοινωνικού και οικολογικού μετασχηματισμού προτίμησε την ενσωμάτωση.

Ταυτόχρονα άλλοι πολιτικοί δρώντες -όπως η Λαϊκή Ενότητα και εγχειρήματα «δικτύωσης» ή «επανίδρυσης» των Πρασίνων- λες και δεν έχουν πάρει κανένα μάθημα από τα παθήματα του παρελθόντος προσπαθούν από την ασφάλεια της αντιπολίτευσης απλώς να επανιδρύσουν τον παλιό καλό «χώρο» τους, ώστε να ασκούν αντιπολίτευση για την αντιπολίτευση. 

Σήμερα διαπιστώνουμε ότι ο χώρος της εναλλακτικής αριστεράς και της πολιτικής οικολογίας είναι απολύτως κατακερματισμένος και σε κρίση εσωστρέφειας. Μετά από μια νίκη με πήλινα πόδια το Γενάρη του 2015 αδυνατεί να θέσει τις προτεραιότητές του στο κεντρικό πολιτικό πεδίο παρά τις μικρές δημιουργικές κινήσεις στο κοινωνικό πεδίο. Όμως είναι φανερό πλέον ότι δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις και δεν υπάρχει καμιά διέξοδος από τον κύκλο της νεοφιλελεύθερης απορρύθμισης αν δεν γίνουν τα προτάγματα των νέων κοινωνικών κινημάτων (πλατειών, αλληλέγγυας-συνεταιριστικής οικονομίας, αποανάπτυξης και μετάβασης) επιτέλους συγκροτημένη πολιτική πρόταση κι επιλογή. Αν δεν αλλάξουν ριζικά οι πολιτικές και κοινωνικές προτεραιότητες στην κοινωνία μας. Αν δεν μετασχηματιστεί δηλαδή ριζικά η κοινωνία μας.

Εμείς δεν ψάχνουμε έναν ηγέτη, έναν μεσσία, ούτε το ξανθό αδελφό γένος της Ρωσίας να μας δανείσει, ούτε το μαύρο χρυσό σε υγρή, στερεή ή αέρια μορφή να μας σώσει, ούτε να κάνουμε ντου στο νομισματοκοπείο, ούτε να πάρουμε τα χειμερινά ανάκτορα. Πιστεύουμε στις καθημερινές ριζικές αλλαγές που χτίζουμε όλοι μαζί. Χωρίς να αγνοούμε την πολιτική σε όλα τα επίπεδα (ευρωπαϊκή ένωση, έθνος-κράτος και τοπική αυτοδιοίκηση), πιστεύουμε ότι πρέπει να χτίσουμε μια υπαρκτή εναλλακτική λύση στο κοινωνικό πεδίο, ένα Plan – E(co). Η κοινωνική οικονομία, η μετάβαση σ’ έναν άλλο τρόπο ζωής, η κριτική στον μαζικό καπιταλισμό κ.λπ. πρέπει να πάψουν επιτέλους να είναι περιθωριακές προτάσεις. Αυτό το Plan- E θα πρέπει να έχει ως βασικούς  άξονες όλα τα αιτήματα που έφεραν στην επιφάνεια τα παλιά και νέα κινήματα που αμφισβητούν το σημερινό μοντέλο του μαζικού μας πολιτισμού (οικολογικό, εναλλακτικό, ελευθεριακό, από-ανάπτυξης, μετάβασης) όπως:

·         την εμβάθυνση της δημοκρατίας σε επίπεδο γειτονιάς και εργασίας με δημόσιο έλεγχο και εισαγωγή αμεσο-δημοκρατικών διαδικασιών,

·         την αλληλέγγυα οικονομία και το συνεργατισμό,

·         την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την κατάργηση των αναχρονιστικών προνομίων της εκκλησίας και το διαχωρισμό εκκλησίας από το κράτος,

·         τη στήριξη των τοπικών παραγωγικών δυνάμεων και δραστηριοτήτων,

·         την απεξάρτηση από τα προϊόντα των πολυεθνικών, την ανάπτυξη του ανοικτού λογισμικού και υλισμικού,

·         την ισορροπία και τη συνέργεια μεταξύ των τομέων της παραγωγής,

·         το δημοκρατικό βιώσιμο χωρικό σχεδιασμό σε όλα τα επίπεδα,

·         τη διαφύλαξη των τοπικών φυσικών διαθεσίμων,

·         την ευρύτατη πρωτογενή διανομή της παραγόμενης αξίας στο σύνολο του πληθυσμού μέσω φορολογίας του πλούτου και αναδιανομής υπηρεσιών, υποδομών και προϊόντων,

·         τον περιορισμό των χρηματικών και οικονομικών σχέσεων μέσω της διάδοσης των τοπικών ανταλλακτικών συστημάτων, των εναλλακτικών και τοπικών νομισμάτων, των μη χρηματικών ανταλλαγών, 

·         την αποκέντρωση ανθρώπων και δραστηριοτήτων,

·         την ανάπτυξη αυτόνομων τοπικών δικτύων για την κάλυψη των βασικών αναγκών σε κάθε γειτονιά, την τοπική αυτάρκεια (διατροφική, ενεργειακή κλπ.).

·         την προώθηση ενός διαφορετικού (βιώσιμου) διατροφικού μοντέλου (βιολογικά τρόφιμα, τοπική παραγωγή, χορτοφαγία).

·         το σεβασμό στη φέρουσα ικανότητα των οικοσυστήματων και στις τοπικές παραδόσεις για τη χρήση της γης,

·         την εξοικονόμηση πρώτων υλών και ενέργειας, την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα,

·         την αποκατάσταση της οικολογικής ισορροπίας, την προώθηση των δικαιωμάτων των ζώων.

Το Δίκτυο Ριζοσπαστικής Οικολογίας – Άμεσης Δημοκρατίας (ΔΡΟ) δημιουργήθηκε το 2013 ως προϊόν δύο παράλληλων διαδικασιών: α) της διάσπασης του πράσινου πόλου και της προσέγγισης του ριζοσπαστικού του κομματιού στις αναζητήσεις της νέας αριστεράς, και των νέων μορφών κινηματικών διαδικασιών που δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια (άμεσης δημοκρατίας, αποαναπτυξης, μετάβασης) β) της διαπίστωσης ότι τα πολιτικά κόμματα και οι εκλογές δεν μπορούν να αλλάξουν τίποτε αν δεν υπάρχουν πραγματικές κοινωνικές δυνάμεις που να δημιουργούν τις εναλλακτικές πρακτικές (ή λύσεις).

Τώρα πια που μια σειρά βεβαιότητες έχουν καταρρεύσει παρακολουθούμε με ενδιαφέρον τη δημιουργία δικτύων και ομάδων που προσπαθούν να επανασυγκροτήσουν τους χώρους της αριστεράς και της οικολογίας ο καθένας με το δικό του τρόπο. Πιστεύουμε στη σύζευξη του κοινωνικού με το πολιτικό. Πιστεύουμε όμως και στην αυτονομία των κοινωνικών χώρων. Θεωρούμε ότι η δικτύωση των κινημάτων δεν μπορεί παρά να είναι η συγκεκριμενοποίηση της αυτοοργάνωσής τους δηλαδή της κοινωνίας των πολιτών. Γνωρίζουμε ότι ανοίγματα και συσπειρώσεις δεν γίνονται με κείμενα και καλέσματα, η γραπτή αποτύπωση ενός προβληματισμού είναι ένα (ανεπαρκές από μόνο του) αλλά χρήσιμο εργαλείο επικοινωνίας και ουσίας. Με τη γραπτή κατάθεση του προβληματισμού μας επιδιώκουμε να απευθύνουμε ένα κάλεσμα σε όποιον θεωρεί ότι είναι χρήσιμο και αναγκαίο ένα δίκτυο ριζοσπαστικής οικολογίας που θα φέρει σε διάλογο ανθρώπους που έχουν παρόμοια πολιτική ανάλυση και τις ίδιες προγραμματικές επιδιώξεις! Έναν διάλογο για το περιεχόμενο ενός Plan- E(co).

ΔΙΚΤΥΟ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ – ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ