Του Χρήστου Ζέρβα από την "Ελευθεροτυπία", 22 Ιανουαρίου 2011
Ολοένα και περισσότερο, η πορεία των σύγχρονων κοινωνιών καθορίζεται τα τελευταία χρόνια από τη στάση που τηρούν απέναντι σε μικρά ή μεγάλα διλήμματα.
Η παλαιά φάση της ενσωμάτωσης του διαφορετικού έδωσε σταδιακά τη θέση της στη δυνατότητα επιλογής μεταξύ φαινομενικά αντίρροπων εκδοχών. Στην πράξη ωστόσο, τα διλήμματα αυτά είναι ουσιαστικά ψευδοδιλήμματα. Γιατί μοναδικός σκοπός τους είναι ο αποπροσανατολισμός των πολιτών, η δημιουργία σύγχυσης, φόβου και απειλής, με τελικό σκοπό τον πειθαναγκασμό της λαϊκής βούλησης (ως ανακουφιστικής λύσης) στις επιθυμητές για το σύστημα επιλογές. Αλλοτε με ωμή και άλλοτε με εκλεπτυσμένη βία, η εκάστοτε εξουσία υφαρπάζει συνήθως την τεκμαιρόμενη απάντηση σε κάθε δίλημμα που τεχνηέντως θέτει.
Εδώ βοηθά βέβαια και η ψευδεπίγραφη επίκληση του ορθού λόγου, που από μέθοδος αμφισβήτησης ακίνητων θεωριών χρησιμοποιείται από το μοντέρνο «μεσσιανικό ιερατείο» ως μοχλός απόδειξης μιας αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Οσο πιο θολό είναι το τοπίο ανάμεσα στο προφανές και το πραγματικό τόσο πιο δύσκολα διανύεται η απόσταση. Αλλά και αυτό αποτελεί εντέλει απλώς μια βολική δικαιολογία.
Το φαινόμενο είναι ιδιαιτέρως εμφανές στις μετα-νεωτερικές κοινωνίες της Δύσης, οι οποίες μετά την κατάρρευση του «σοσιαλιστικού» κόσμου, για καθαρά ίδιον όφελος, οικειοποιήθηκαν τη μεθοδολογία της αναγκαιότητας στην ιστορική εξέλιξη.
Η αγορά αναγορεύτηκε έτσι, αυθαίρετα, σε «θεοποιημένο» κοινωνικό μοντέλο που οδηγεί υποχρεωτικά την ανθρώπινη περιπέτεια περίπου στο τέλος της. Στη θέση της α-ταξικής κοινωνίας προωθείται ένα νέο κοινωνικό πρότυπο, όπου τον πρώτο και τελευταίο λόγο έχουν οι δήθεν ουδέτεροι, αναλλοίωτοι οικονομικοί νόμοι του (αχαλίνωτου) κεφαλαίου. Η παλιά καλή ιδεολογική συνταγή προσδιορίζει ως γενικό συμφέρον και των νέων κοινωνικών υβριδίων το ειδικό, ατομικό, συμφέρον των παραγωγών του (κυρίως των πιο προικισμένων). Το «κοινό καλό» ταυτίζεται με μια τεχνοκρατική, δήθεν α-πολιτική αντίληψη της ζωής που επιβάλλει η ελίτ της νέας τάξης πραγμάτων.
Μέσα στην αδιάκοπη αυτή ρευστότητα, η ιστορία των κοινωνικών σχέσεων αποϊδεολογικοποιείται, η σύγχυση των αξιών αλλά και των αναγκών γενικεύεται, η πολιτική γίνεται απλή διαχείριση και το συμβολικό, ως βασικός φαντασιακός στυλοβάτης της συλλογικής συμβίωσης, αλλάζει όψη. Η έννοια του «καθεστώτος» ανακηρύσσεται σε καθολική ιδέα, που ως αδιαπραγμάτευτη αρχή ελαστικοποιεί τη βάση νομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος και ανακαθορίζει τα όρια της αστικής νομιμότητας για τους «πολίτες-υπηκόους».
Στη σημερινή Ελλάδα οι συνθήκες είναι λίγο πιο πολύπλοκες. Το πολιτικό μας σύστημα ζορίζεται, καθώς είναι υπόλογο για εκταταμένη διαφθορά και ανικανότητα. Αλλά οι μηχανισμοί που χρησιμοποιεί είναι ακριβώς οι ίδιοι. Απειλεί και αλληλοεκβιάζεται απροκάλυπτα μόνο και μόνο για να συγκαλύψει τις δικές του ευθύνες. Οι λεονταρισμοί των πολιτικών περί διαφάνειας αποδεικνύονται άσφαιροι.
Οι συστημικές αντιφάσεις είναι μάλιστα τόσο οριακές που εύκολα ξεπερνιούνται. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος σήμερα να δηλώνει άνετα «σοσιαλιστής» αλλά να υλοποιεί πολιτικές βάρβαρου νεο-φιλελευθερισμού, χωρίς κανένα πρόβλημα. Ταυτόχρονα μπορεί να επικαλείται το δίλημμα «ανάπτυξη ή περιβάλλον», μόνο και μόνο για να προωθήσει τη λεηλασία του κρατικού πλούτου.
Με πρόσχημα τα φαινόμενα τρομοκρατίας, το δίλημμα ελευθερία ή ασφάλεια τίθεται εδώ και χρόνια σε όλες τις κοινωνίες. Δεν είναι τυχαίο πως όσοι το θέτουν προκρίνουν τη δεύτερη έναντι της πρώτης. Χύνουν κροκοδείλια δάκρυα για την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τα οποία παραβιάζουν πρώτα οι ίδιοι.
Με την ίδια ευκολία η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έθεσε στον ελληνικό λαό διλήμματα όπως μνημόνιο ή χρεοκοπία, αλλάζουμε ή βουλιάζουμε, προκειμένου να προχωρήσει στην πιο βίαιη αναδιοργάνωση του συνόλου των παραγωγικών-κοινωνικών σχέσεων.
Αλλά και η κατασκευή του φράχτη στον Εβρο έχει την ιδια παραπλανητική λογική. Ο ξένος αναγορεύεται ξαφνικά στο νέο κοινωνικό εχθρό που απειλεί την εθνική καθαρότητα και ευθύνεται για όλα τα δεινά (ανεργία, φτώχεια, ανασφάλεια, εγκληματικότητα), αφού έχει ήδη συμβάλει στην αύξηση του ΑΕΠ των νεοελλήνων.
Τα σκάνδαλα του συστήματος
Η διερεύνηση των σκανδάλων από την ελληνική Βουλή είναι κλασικό παράδειγμα πολιτικής αναξιοπιστίας. Καλυμμένο πίσω από τη γενικευμένη ατιμωρησία και τους ευνοϊκούς νόμους, το πολιτικό κατεστημένο βιώνει μια πρωτοφανή αντίφαση. Δεν μπορεί να επιβάλει στην πράξη την κάθαρση που θεωρητικά ευαγγελίζεται. Η αδυναμία του αυτή το αναγκάζει σε κινήσεις εντυπωσιασμού της κοινής γνώμης χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα. Μοναδικό του μέλημα, να αποφύγει την οργισμένη κατακραυγή. Απόψεις όπως «βάλτε φυλακή έναν ένοχο» είναι τουλάχιστον αστείες, αν όχι επικίνδυνα λαϊκιστικές. Επιχειρούν να εκτονώσουν το πρόβλημα με επικοινωνιακά πυροτεχνήματα. Και αυτό ίσως είναι το μοιραίο τους λάθος.
Πηγή
Η παλαιά φάση της ενσωμάτωσης του διαφορετικού έδωσε σταδιακά τη θέση της στη δυνατότητα επιλογής μεταξύ φαινομενικά αντίρροπων εκδοχών. Στην πράξη ωστόσο, τα διλήμματα αυτά είναι ουσιαστικά ψευδοδιλήμματα. Γιατί μοναδικός σκοπός τους είναι ο αποπροσανατολισμός των πολιτών, η δημιουργία σύγχυσης, φόβου και απειλής, με τελικό σκοπό τον πειθαναγκασμό της λαϊκής βούλησης (ως ανακουφιστικής λύσης) στις επιθυμητές για το σύστημα επιλογές. Αλλοτε με ωμή και άλλοτε με εκλεπτυσμένη βία, η εκάστοτε εξουσία υφαρπάζει συνήθως την τεκμαιρόμενη απάντηση σε κάθε δίλημμα που τεχνηέντως θέτει.
Εδώ βοηθά βέβαια και η ψευδεπίγραφη επίκληση του ορθού λόγου, που από μέθοδος αμφισβήτησης ακίνητων θεωριών χρησιμοποιείται από το μοντέρνο «μεσσιανικό ιερατείο» ως μοχλός απόδειξης μιας αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Οσο πιο θολό είναι το τοπίο ανάμεσα στο προφανές και το πραγματικό τόσο πιο δύσκολα διανύεται η απόσταση. Αλλά και αυτό αποτελεί εντέλει απλώς μια βολική δικαιολογία.
Το φαινόμενο είναι ιδιαιτέρως εμφανές στις μετα-νεωτερικές κοινωνίες της Δύσης, οι οποίες μετά την κατάρρευση του «σοσιαλιστικού» κόσμου, για καθαρά ίδιον όφελος, οικειοποιήθηκαν τη μεθοδολογία της αναγκαιότητας στην ιστορική εξέλιξη.
Η αγορά αναγορεύτηκε έτσι, αυθαίρετα, σε «θεοποιημένο» κοινωνικό μοντέλο που οδηγεί υποχρεωτικά την ανθρώπινη περιπέτεια περίπου στο τέλος της. Στη θέση της α-ταξικής κοινωνίας προωθείται ένα νέο κοινωνικό πρότυπο, όπου τον πρώτο και τελευταίο λόγο έχουν οι δήθεν ουδέτεροι, αναλλοίωτοι οικονομικοί νόμοι του (αχαλίνωτου) κεφαλαίου. Η παλιά καλή ιδεολογική συνταγή προσδιορίζει ως γενικό συμφέρον και των νέων κοινωνικών υβριδίων το ειδικό, ατομικό, συμφέρον των παραγωγών του (κυρίως των πιο προικισμένων). Το «κοινό καλό» ταυτίζεται με μια τεχνοκρατική, δήθεν α-πολιτική αντίληψη της ζωής που επιβάλλει η ελίτ της νέας τάξης πραγμάτων.
Μέσα στην αδιάκοπη αυτή ρευστότητα, η ιστορία των κοινωνικών σχέσεων αποϊδεολογικοποιείται, η σύγχυση των αξιών αλλά και των αναγκών γενικεύεται, η πολιτική γίνεται απλή διαχείριση και το συμβολικό, ως βασικός φαντασιακός στυλοβάτης της συλλογικής συμβίωσης, αλλάζει όψη. Η έννοια του «καθεστώτος» ανακηρύσσεται σε καθολική ιδέα, που ως αδιαπραγμάτευτη αρχή ελαστικοποιεί τη βάση νομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος και ανακαθορίζει τα όρια της αστικής νομιμότητας για τους «πολίτες-υπηκόους».
Στη σημερινή Ελλάδα οι συνθήκες είναι λίγο πιο πολύπλοκες. Το πολιτικό μας σύστημα ζορίζεται, καθώς είναι υπόλογο για εκταταμένη διαφθορά και ανικανότητα. Αλλά οι μηχανισμοί που χρησιμοποιεί είναι ακριβώς οι ίδιοι. Απειλεί και αλληλοεκβιάζεται απροκάλυπτα μόνο και μόνο για να συγκαλύψει τις δικές του ευθύνες. Οι λεονταρισμοί των πολιτικών περί διαφάνειας αποδεικνύονται άσφαιροι.
Οι συστημικές αντιφάσεις είναι μάλιστα τόσο οριακές που εύκολα ξεπερνιούνται. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος σήμερα να δηλώνει άνετα «σοσιαλιστής» αλλά να υλοποιεί πολιτικές βάρβαρου νεο-φιλελευθερισμού, χωρίς κανένα πρόβλημα. Ταυτόχρονα μπορεί να επικαλείται το δίλημμα «ανάπτυξη ή περιβάλλον», μόνο και μόνο για να προωθήσει τη λεηλασία του κρατικού πλούτου.
Με πρόσχημα τα φαινόμενα τρομοκρατίας, το δίλημμα ελευθερία ή ασφάλεια τίθεται εδώ και χρόνια σε όλες τις κοινωνίες. Δεν είναι τυχαίο πως όσοι το θέτουν προκρίνουν τη δεύτερη έναντι της πρώτης. Χύνουν κροκοδείλια δάκρυα για την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τα οποία παραβιάζουν πρώτα οι ίδιοι.
Με την ίδια ευκολία η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έθεσε στον ελληνικό λαό διλήμματα όπως μνημόνιο ή χρεοκοπία, αλλάζουμε ή βουλιάζουμε, προκειμένου να προχωρήσει στην πιο βίαιη αναδιοργάνωση του συνόλου των παραγωγικών-κοινωνικών σχέσεων.
Αλλά και η κατασκευή του φράχτη στον Εβρο έχει την ιδια παραπλανητική λογική. Ο ξένος αναγορεύεται ξαφνικά στο νέο κοινωνικό εχθρό που απειλεί την εθνική καθαρότητα και ευθύνεται για όλα τα δεινά (ανεργία, φτώχεια, ανασφάλεια, εγκληματικότητα), αφού έχει ήδη συμβάλει στην αύξηση του ΑΕΠ των νεοελλήνων.
Τα σκάνδαλα του συστήματος
Η διερεύνηση των σκανδάλων από την ελληνική Βουλή είναι κλασικό παράδειγμα πολιτικής αναξιοπιστίας. Καλυμμένο πίσω από τη γενικευμένη ατιμωρησία και τους ευνοϊκούς νόμους, το πολιτικό κατεστημένο βιώνει μια πρωτοφανή αντίφαση. Δεν μπορεί να επιβάλει στην πράξη την κάθαρση που θεωρητικά ευαγγελίζεται. Η αδυναμία του αυτή το αναγκάζει σε κινήσεις εντυπωσιασμού της κοινής γνώμης χωρίς ουσιαστικό αντίκρισμα. Μοναδικό του μέλημα, να αποφύγει την οργισμένη κατακραυγή. Απόψεις όπως «βάλτε φυλακή έναν ένοχο» είναι τουλάχιστον αστείες, αν όχι επικίνδυνα λαϊκιστικές. Επιχειρούν να εκτονώσουν το πρόβλημα με επικοινωνιακά πυροτεχνήματα. Και αυτό ίσως είναι το μοιραίο τους λάθος.
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου