Απόψεις με αφορμή την συζήτηση για την διαχείριση των απορριμμάτων

ΟΥΤΕ ΘΑΨΙΜΟ-ΟΥΤΕ ΚΑΨΙΜΟ!

ΝΑΙ ΣΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΕΠΙΛΥΣΗΣ & ΟΧΙ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

Η εικόνα και η διάσταση του προβλήματος των απορριμμάτων

Στην Ελλάδα παράγονται 5 εκατομμύρια τόνοι αστικών στερεών απορριμμάτων κάθε χρόνο. Εξ αυτών τα 2 εκατομμύρια απορρίπτονται στην Αττική σε έναν οικιστικό ιστό 5.000.000 κατοίκων. Με αυτές τις τεράστιες ποσότητες σκουπιδιών και με την σύνθεση που αυτά έχουν (π.χ. παρουσία πλαστικών), ΣΤΟ ΠΛΑΣΙΟ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΙΝΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΠΛΑΣΙΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΣΚΟΥΜΕΝΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ, ψεύδεται όποιος ισχυρίζεται ότι το πρόβλημα είναι διαχειρίσιμο και ελέγξιμο εντός λογικών και κοινωνικά αποδεκτών πλαισίων. Δηλαδή, με σεβασμό στο περιβάλλον και την υγεία των πολιτών, καθώς και με κόστος που δεν θα τινάζει την τσέπη των πολιτών άμεσα ή έμμεσα στον αέρα.

Το κοινωνικό και περιβαλλοντικό συμφέρον

Θα δούμε το θέμα με γνώμονα την ‘’μη-ενόχληση’’ των αριστοκρατών της Εκάλης, τους επιχειρηματικούς σχεδιασμούς των διαφόρων ομίλων και το πώς θα δικαιολογήσουν οι διάφοροι κυβερνητικοί και κοινοτικοί γραφειοκράτες τον μισθό τους; Ή μήπως με βάση τα σημερινά αλλά και μακροπρόθεσμα συμφέροντα των εκατομμυρίων απλών κατοίκων, το δικαίωμα σε αξιοπρεπή υγιεινή διαβίωση, αλλά και τις ανάγκες του περιβάλλοντος που ατυχώς δεν έχει φωνή για να διαμαρτυρηθεί;

Μόνο το δεύτερο κριτήριο αντιστοιχεί στο ευρύτερο κοινωνικό και περιβαλλοντικό συμφέρον. Η μόνη βιώσιμη και ρεαλιστική κατεύθυνση λύσης είναι να αναζητήσουμε πολιτικές, τεχνολογίες και πρακτικές ΠΡΟΛΗΨΗΣ/ΜΕΙΩΣΗΣ, ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ/ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ των απορριμμάτων, καθώς και ΑΛΛΑΓΗΣ ΤΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΟΥΣ. Τουλάχιστον το 75% του βάρους των σκουπιδιών μπορεί να ανακυκλωθεί ή να κομποστοποιηθεί, δηλαδή με κάποιο τρόπο να επαναχρησιμοποιηθεί. Αν θέλουμε να μιλάμε με επιστημονικούς όρους, με κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια, οποιαδήποτε συζήτηση για τεχνολογίες διαχείρισης, πρέπει να ξεκινάει από εκεί και πέρα.

Θάψιμο ή κάψιμο;

‘’Μην βιάζεσαι, αν δεν είσαι σίγουρος για τον δρόμο σου’’, λέει ο λαός μας. Η κυβέρνηση ωστόσο όχι μόνο βιάζεται, αλλά καίγεται κιόλας… Μέσω του λεγόμενου περιφερειακού σχεδιασμού η σημερινή κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ (σε συνέχεια των προηγούμενων), κινείται πεισματικά (έχει φυσικά τους λόγους της και αυτοί είναι πολιτικοί και καθόλου αγαθοί), στην αδιέξοδη λογική διαχείρισης της υπάρχουσας κατάστασης. Αυτή η πολιτική κινείται στον συνδυασμό τριών αξόνων. Ο ένας είναι το θάψιμο των σκουπιδιών (ανεξέλεγκτα ή σε ΧΥΤΑ τύπου Φυλής). Ο δεύτερος είναι το κάψιμο, πάλι κατά το πρότυπο της Φυλής. Και ο τρίτος αφορά την ξήρανση των σκουπιδιών και μετέπειτα κάψιμο ή θάψιμο τους (σχεδιασμός για Κερατέα και Γραμματικό). Όλα αυτά με πολλές τεχνολογικές παραλλαγές και διαφορετικές χωροθετήσεις και συνδυασμούς.

Με λίγα λόγια ‘’κάψιμο ή θάψιμο’’, που έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό, που δεν τιμά ιδιαίτερα τους εμπνευστές αυτών των πολιτικών: ΝΑ ΜΗΝ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ, ΝΑ ΤΟ ΚΡΥΒΟΥΜΕ. Είτε στο έδαφος, είτε στον αέρα.

Οι λύσεις αυτές, σε όλες τους τις παραλλαγές, πρέπει να απορριφθούν διότι:

• Οδηγούν σε καταστροφή το σύνολο των απορριμμάτων, χωρίς αξιοποίηση. Μόνο για ‘’ξεκάρφωμα’’, μιλάνε για συνδυασμό με διαλογή στην πηγή και ανακύκλωση. Μόλις το 10% των σκουπιδιών ανακυκλώνεται στην Ελλάδα και το σχετικό έργο έχει πλέον τελματώσει, με ευθύνη της πολιτείας!
• Αναπαράγουν την λογική του άκρατου καταναλωτισμού και της αλόγιστης περιβαλλοντικά συμπεριφοράς, με τον ψεύτικο καθησυχασμό, ότι ‘’όσο σκουπίδι και να βγει, με την τεχνολογία που υπάρχει, θα το βολέψουμε’’. Υπονομεύουν έτσι κάθε στόχο για πρόληψη και μείωση.
• Επιβαρύνουν το περιβάλλον, δημιουργώντας παράλληλα σοβαρούς κινδύνους για την υγεία των πολιτών.

Οι σύγχρονοι μάγοι της καύσης

Τελευταία προβάλλεται, κυρίως από εκπροσώπους επιχειρήσεων, η μαγική λύση της θερμικής κατεργασίας, με το επιχείρημα ότι οδηγεί στην μείωση του όγκου ή/και του βάρους των σκουπιδιών κατά 90-95%, ενώ υποτίθεται ότι μένει και ένα ακίνδυνο υπόλειμμα. Και είναι παράξενο που υπάρχουν ακόμη και επιστήμονες που ξεχνούν (σκόπιμα ή αφελώς;) την αρχή διατήρηση της μάζας, που μάθαμε στο λύκειο. Η λύση αυτή παρουσιάζεται με τρεις παραλλαγές με κοινά χαρακτηριστικά, αλλά και διαφορές.

• Καύση με περίσσεια οξυγόνου, πιθανά σε συνδυασμό με ενεργειακή αξιοποίηση
• Καύση σε συνθήκες σχετικής έλλειψης οξυγόνου, που οδηγεί σε δημιουργία ενός καύσιμου αερίου, που αποτελείται κυρίως από μείγμα μονοξειδίου του άνθρακα και υδρογόνου (αεριοποίηση)
• Θερμική κατεργασία με πλήρη απουσία οξυγόνου (αεριοποίηση με πυρόλυση), που αποτελεί παραλλαγή της προηγούμενης μεθόδου.

Η παραγωγή διοξινών δίδυμος αδερφός της καύσης

Η τεχνολογία της καύσης είναι συνυφασμένη με την παραγωγή επικίνδυνων παραπροϊόντων για την υγεία του ανθρώπου, όπως διοξινών, φουρανίων, κλπ., που σχετίζονται με καρκινογενέσεις, διαβητικές και καρδιαγγειακές ασθένειες. Οι ενώσεις αυτές είναι επιβλαβείς ακόμη και σε ελάχιστες ποσότητες (κλάσματα του γραμμαρίου). Οι επιχειρήσεις είναι ως συνήθως καθησυχαστικές, ισχυριζόμενες ότι λαμβάνουν επαρκή μέτρα ασφαλείας. Θα έφταναν τα κορυφαία οικολογικά εγκλήματα του κόσμου, της πετρελαϊκής ρύπανσης του κόλπου του Μεξικού από την BP και της πυρηνικής καταστροφής στην Φουκουσίμα, για να είμαστε δύσπιστοι, σε λόγια που επιστρατεύονται για να προστατεύουν κέρδη. Αλλά πέρα από αυτό, έχει διαπιστωθεί ήδη, ότι τα ίδια τα ’’επιτρεπτά όρια’’ που τίθενται, σηκώνουν πολύ συζήτηση και δεν είναι καθόλου αθώα. Απόδειξη για αυτό είναι οι τεράστιες διαφορές που υπάρχουν από χώρα σε χώρα. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι τα απορρίμματα δεν έχουν σταθερή σύνθεση. Αλλά και όταν μπαίνουν όρια, οι έλεγχοι που ακολουθούν είναι σπάνιοι, αναξιόπιστοι και διαβλητοί. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος, που μετά το 1995, υπάρχει κλείσιμο πληθώρας μονάδων καύσης στις ΗΠΑ. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι, σύμφωνα με ορισμένες έρευνες, η παραγωγή διοξινών είναι μεγαλύτερη με την μέθοδο της αεριοποίησης σε σχέση με την καύση.

Ο πονοκέφαλος της τέφρας

Οι κάθε είδους τέφρες (στάχτες) που παράγονται με την εφαρμογή των μεθόδων καύσης, είναι εξαιρετικά τοξικές και επικίνδυνες. Έχουν ταξινομηθεί επίσημα ως τοξικά απόβλητα από το διεθνές περιβαλλοντικό δίκαιο (συνθήκη της Βασιλείας και του Μπάμακο για τη διασυνοριακή μεταφορά αποβλήτων). Η ειρωνεία είναι ότι τα μέτρα προστασίας από τις διοξίνες, οδηγούν σε συγκέντρωση ρύπων τέφρας στις αντίστοιχες διατάξεις, δημιουργώντας αδιέξοδο. Θέλοντας να ‘’κρύψουν’’ το πρόβλημα οι βιομηχανίες που προωθούν τις μονάδες καύσης, πιέζουν για χρήση των τεφρών σε επιστρώσεις δρόμων, μεταφέροντας τα τοξικά απόβλητα μακριά από τον τόπο του εγκλήματος και οδηγώντας τα στον υδροφόρο ορίζοντα και τελικά στην τροφική αλυσίδα.

Ποιος θυμάται το εξασθενές χρώμιο;

Τα μέταλλα, όχι μόνο δεν καταστρέφονται κατά την διάρκεια της καύσης, αλλά συχνά εμφανίζονται σε μορφές ενώσεων ακόμη πιο επικίνδυνων από τις αρχικές. Κλασσικό παράδειγμα το χρώμιο που από τρισθενές στην μορφή των αποβλήτων, μετατρέπεται σε εξασθενές (καρκινογόνο), μετά την καύση. Είτε στην μορφή των αέριων εκπομπών είτε μέσα στις τέφρες, εντοπίζονται σύμφωνα με ανάλυση της Greenpeace, τουλάχιστον 19 τοξικά βαρέα μέταλλα (υδράργυρος, κάδμιο, μόλυβδος, αρσενικό, χρώμιο κλπ.).

Ο αόρατος και ύπουλος κίνδυνος των μικροσωματιδίων

Κάθε διεργασία καύσης, δημιουργεί πολύ μικρά σωματίδια, με διάμετρο χιλιοστών του χιλιοστού, τα οποία μέσω της αναπνοής καταλήγουν στους πνεύμονες και ενέχονται για πολλές κατηγορίες ασθενειών του αναπνευστικού προβλήματος. Τουλάχιστον το 70% των παραγόμενων μικροσωματιδίων διαφεύγει των μέτρων προστασίας και εκλύεται στην ατμόσφαιρα.

Τα σκουπίδια καίγονται, ο πλανήτης θερμαίνεται, το κλίμα αλλάζει αρνητικά

Καύση σημαίνει αρνητική συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και στην μεταβολή του κλίματος, καθώς εκλύονται μεγάλες ποσότητες CO2 και άλλων αερίων που συμβάλλουν σε αυτό. Ακόμη και στην περίπτωση της αεριοποίησης, που οι εκπομπές αυτές είναι μειωμένες, το επίπεδο τους μόλις υπολείπεται των εκπομπών από την καύση του λιγνίτη.

Μα δεν υπάρχει το όφελος της παραγωγής ενέργειας;

Εδώ είναι που πρέπει να θυμηθούμε πως ‘’η μισή αλήθεια είναι πάντα ψέμα’’. Η εφαρμογή των τεχνολογιών καύσης, σπαταλά συνήθως μεγαλύτερο ποσοστό ενέργειας από αυτό που λαμβάνουμε. Η δε θερμογόνος δύναμη του καυσίμου αερίου που προκύπτει στην περίπτωση της αεριοποίησης, είναι πολύ χαμηλή. Και γίνεται βέβαια ακόμη χαμηλότερη αν αφαιρεθούν (όπως είναι το σωστό), από τα απορρίμματα το πλαστικό και το χαρτί. Σε κάθε περίπτωση το ενεργειακό όφελος από την εξοικονόμηση φυσικών πόρων μέσω της ανακύκλωσης/επαναχρησιμοποίησης είναι πολλαπλάσιο.

Ποιος θα πληρώσει αυτό το κόστος;

Οι τεχνολογίες καύσης, σε όλες τις παραλλαγές τους, είναι από τις ακριβότερες μεθόδους διαχείρισης. Το κόστος μάλιστα αυξάνει όσο πηγαίνουμε από την απλή καύση στην αεριοποίηση και ακόμη περισσότερο στην πυρόλυση. Πολλαπλασιάζεται μάλιστα αν ληφθούν μέσα προστασίας και αν προστεθούν και τα έξοδα διάθεσης της τέφρας. Πολλές μονάδες στον κόσμο, εκτός των περιβαλλοντικών λόγων, έκλεισαν και για οικονομικούς λόγους. Τόσο το αρχικό κόστος επένδυσης, όσο και το κόστος λειτουργίας είναι πολύ υψηλά. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να γίνει μεγάλη και δεσμευτική για χρόνια επένδυση σε μια περιοχή (τουλάχιστον για 100.000 τόνους τον χρόνο), στηριγμένη πάνω σε μια τεχνολογία κάθε άλλο παρά δοκιμασμένη.

Στου κασίδη το κεφάλι;

Από αρκετούς επιστήμονες, οι μέθοδοι της αεριοποίησης και της πυρόλυσης, παρουσιάζονται σαν να απαντούν στα προβλήματα που υπάρχουν στην μέθοδο της καύσης. Πέρα από το ότι αυτό δεν ισχύει πάντα, όπως αναφέρθηκε και προηγούμενα, οι πολίτες οφείλουν να αναρωτηθούν: Όταν ακόμη και στην τεχνολογικά προηγμένη Ιαπωνία, αποδεικνύεται πως ‘’όταν ακούς για πολλά κεράσια, πρέπει να κρατάς μικρά καλάθια’’, είναι δυνατό να παίζουμε επιπόλαια με τουλάχιστον ανώριμες και μη δοκιμασμένες τεχνολογίες;

Όχι σε όλα λοιπόν; Μακριά από το σπίτι μας και δεν μας νοιάζει;

Είναι κλασικές αυτές οι αφ’ υψηλού κατηγορίες εναντίον των κατοίκων που διεκδικούν την προστασία του περιβάλλοντος, της υγείας και του μέλλοντος των παιδιών τους, που μάχονται για μια αξιοπρεπή ζωή στην πόλη τους. Τα ίδια ακούγονται στην Δυτική Αττική, στην Κερατέα, στο Γραμματικό, παντού.

Πολλοί ‘’ανοιχτόμυαλοι’’ που μιλάνε τόσο πρόχειρα και υποτιμητικά, συνήθως δεν ζουν σε αυτές τις περιοχές ή έχουν οικονομικό συμφέρον να παπαγαλίζουν αυτά τα πράγματα. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι νόμιμα αυτά τα ερωτήματα από μεριάς των πολιτών, των σκεπτόμενων και αγωνιζόμενων ανθρώπων

Ωστόσο, το βασικό ερώτημα δεν είναι αν το πρόβλημα των απορριμμάτων μπορεί να λυθεί τώρα και στο δοσμένο χώρο με τη φιλοσοφία που εμείς υποστηρίζουμε (μείωση, ανακύκλωση, κομποστοποίηση, συνδυαστική χρήση των μεθόδων για αντιμετώπιση υπολείμματος). Το ουσιαστικό είναι αν θα αρχίσει να λύνεται στην σωστή κατεύθυνση. Αδιέξοδη είναι μόνο η πολιτική που εφαρμόστηκε έως τώρα. Η χωματερή των Άνω Λιοσίων κορέστηκε. Η Φυλή τα έφαγε γρήγορα τα ψωμιά της. Ακόμη και αν οι κάτοικοι Κερατέας και Γραμματικού δέχονταν ΧΥΤΑ στις περιοχές τους (που καλώς κάνουν και το αρνούνται), τι χρόνο ζωής θα είχαν και τι πρόβλημα θα έλυναν, πέρα από το να γεμίσουν μερικές τσέπες;

Με ενότητα και αγώνα και με οδηγό τα συμφέροντα της κοινωνικής πλειοψηφίας

► Αναβαθμίζουμε τα ουσιαστικά πολιτικά επιχειρήματα προς την σωστή κατεύθυνση λύσης της διαχείρισης των απορριμμάτων, που σημαίνει προβολή μιας ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ:

• μείωση, πρόληψη απορριμμάτων
• διαλογή στην πηγή, ανακύκλωση/κομποστοποίηση/επαναχρησιμοποίηση
• όχι επιχειρηματική αξιοποίηση/ιδιωτικοποίηση, ναι στη δημόσια κοινωνική λειτουργία-όχι στο κράτος υπηρέτη ιδιωτικών επιχειρηματικών συμφερόντων
• προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας των πολιτών
• όχι στη μετακύλιση στους πολίτες του κόστους κατασκευής των έργων. Χρηματοδότηση από το κράτος, να τα πάρει από τις βιομηχανίες που μας γέμισαν με μη-διαχειρίσιμο σκουπίδι
• ανθρώπινες και ενιαίες συνθήκες εργασίας εργαζομένων σε αποκομιδή και διαχείριση σκουπιδιών

► Διεκδικούμε ανατροπή του παρόντος περιφερειακού σχεδιασμού και προώθηση ενός νέου παναττικού σχεδιασμού με βάση αυτές τις αρχές.

► ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ ΘΑ ΠΡΟΧΩΡΗΣΕΙ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΘΕΛΗΣΗ ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΓΝΩΜΗ των πολιτών . Η ΝΙΚΗ των κατοίκων της Κερατέας αποδεικνύει πολλά πράγματα.

► Υπερασπίζουμε την ανάγκη της ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ, ενάντια στην προσπάθεια υπονόμευσης του αγώνα στην Κερατέα, που προωθεί η κυβέρνηση, με την μέθοδο πλέον του ΚΑΡΟΤΟΥ. Απορρίπτουμε την ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΔΙΑΣΠΑΣΗΣ του μετώπου και του συντονισμού στην Αττική.

ΜΑΥΡΟΕΙΔΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, Μεταλλειολόγος Μηχανικός, Παλλήνη Αττικής
ΣΤΟΜΗ ΠΑΓΩΝΑ, Μηχανολόγος Μηχανικός, Κερατέα
ΤΟΥΛΓΑΡΙΔΗΣ ΚΩΣΤΑΣ, Εκπαιδευτικός Φυσικής Αγωγής-Δάσκαλος, Μαρκόπουλο

Πηγή