Η κοινωνική διάσταση των απολύσεων και της εφεδρείας
Του Γιώργου Σιακαντάρη
Τελικά, στις καθυστερήσεις που κρατούσαμε για να μη δεχτούμε γκολ, δεχτήκαμε τρία γκολ απανωτά. Περισσότερες απολύσεις, περισσότερες περικοπές μισθών και πρόσθετοι φόροι. Αν δεν κρατούσαμε τις καθυστερήσεις θα μπορούσαμε να είχαμε φύγει και με την ισοπαλία ή έστω με μια τιμητική ήττα. Ολα αυτά θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αν πολλά από τα μέτρα που τώρα τρέχουμε να εφαρμόσουμε τα είχαμε εφαρμόσει πολύ νωρίτερα, και δεν εννοώ από τον Οκτώβριο του 2009 αλλά από πολλά χρόνια νωρίτερα.
Τότε οι δυνάμεις της καθυστέρησης και του ελληνικού αρχαϊσμού (σίγουρα η διακυβέρνηση Καραμανλή έχει τεράστιες ευθύνες για το χρέος και τα ελλείμματα, όχι όμως και όλες τις ευθύνες) κουκούλωσαν το πρόβλημα και κατάφεραν να πετύχουν τη διαιώνιση του προβλήματος μέσω της κρατικής χρηματοδότησης. Επιτυγχάνοντας να μεταφέρουν το πρόβλημα από τις σημερινές γενιές στις επόμενες και από τα σημερινά προνομιούχα στρώματα στα μεσαία και ασθενέστερα στρώματα του μέλλοντος.
Η κοινωνία, με μπροστάρηδες όλους αυτούς που σήμερα ωρύονται κατά των μέτρων που υποχρεούται να λάβει η χώρα για να εξασφαλίσει τη μακροχρόνια χρηματοδότησή της, αντιμετώπισε την κρίση του Ασφαλιστικού με αρνητισμό και υπεκφυγή. Μικρά σχετικά βήματα αν είχαν γίνει, ίσως σήμερα να μην ήμασταν εδώ που φθάσαμε.
Σήμερα όμως πατούμε σε πολύ επικίνδυνα μονοπάτια, γιατί η ευθύνη για τα μέτρα που δεν έλαβαν το πολιτικό σύστημα, οι φορείς των εργοδοτικών οργανώσεων και το συνδικαλιστικό κίνημα μετατίθεται στους ώμους των εργαζομένων στο Δημόσιο. Δημιουργούνται έτσι τεράστια περιθώρια για την εμφάνιση φαινομένων κοινωνικού αυτοματισμού, τόσο μέσα στον χώρο των δημοσίων υπαλλήλων όσο και μεταξύ υπαλλήλων του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα.
Αν όμως είναι αλήθεια πως έχουμε έναν τεράστιο δημόσιο τομέα φορτωμένο με ανθρώπους που δεν χρειάζεται, είναι επίσης αλήθεια πως ποτέ δεν τέθηκαν σαφείς στόχοι σ' αυτόν τον δημόσιο τομέα, ποτέ δεν δόθηκαν συγκεκριμένα καθήκοντα στους υπαλλήλους του, ποτέ δεν αναγνωρίστηκαν τα προσόντα και οι προσπάθειες πολλών δημοσίων λειτουργών - με την ευθύνη και όσων αντιτάσσονταν σε όποιες προσπάθειες γίνονταν για εφαρμογή της αξιολόγησης.
Φαίνεται πως οι τεχνοκράτες που ζητούν ουσιαστικά διάλυση του δημοσίου τομέα δεν γνωρίζουν πως δεν μπορεί να κρίνεις κάποιον αν δεν του έχεις αναθέσει σαφή καθήκοντα και έργο να υλοποιήσει. Αυτή όμως η εξήγηση δεν είναι έργο της τρόικας, αλλά της κυβέρνησης και της διοίκησης. Είναι αλήθεια πως δεν μπορείς να αναθέτεις με το ζόρι καθήκοντα και στόχους εκεί όπου δεν υπάρχουν, αλλά είναι επίσης αλήθεια πως πρέπει να αναθέτεις καθήκοντα και στόχους εκεί που υπάρχουν.
Είναι ακόμη αλήθεια πως στον δημόσιο χώρο, επειδή αυτός προσφέρει με μονοπωλιακό στάτους ένα προϊόν, το οποίο οι πολίτες δεν μπορούν να το επιλέξουν αλλά είναι υποχρεωμένοι να το δεχτούν όπως είναι, χρειάζεται να υπάρχει διαρκής εξωτερική και εσωτερική αξιολόγηση. Και είναι όμως αλήθεια πως καμία αξιολόγηση δεν μπορεί να γίνει σε συνθήκες ανθρωποφαγίας, αμοιβαίας καχυποψίας και γενικευμένου αρνητισμού.
Μια ερμηνεία θεωρεί πως ο ιδιωτικός τομέας υποφέρει επειδή δεν γίνονται απολύσεις στο Δημόσιο. Οπου μεταξύ διαφορετικών τομέων της οικονομικής και κοινωνικής ζωής υπάρχουν ανισορροπίες, εκεί δημιουργούνται και κενά στην απασχόληση. Αλλά μήπως είναι επίσης αλήθεια πως έχουμε έναν κρατικοδίαιτο και επιδοτούμενο ιδιωτικό τομέα, που δεν παράγει θέσεις εργασίας επειδή ακριβώς το Δημόσιο του προσφέρει αυτό που στον καπιταλισμό προσφέρει η αγορά; Μήπως όμως δεν είναι επίσης ορθό πως ο ελληνικός κρατισμός δεν ήταν μόνο το όχημα μεταφοράς των συντεχνιακών αιτημάτων, αλλά και της αναπαραγωγής ενός παρασιτικού ιδιωτικού τομέα, λειτουργώντας ως τροφοδότης λογαριασμός αλλήλων;
Σε αυτή τη χώρα δεν χρειάζεται να περιοριστεί μόνο το Δημόσιο, αλλά παράλληλα να επεκταθεί και ο ιδιωτικός τομέας. Γιατί σίγουρα στον καπιταλισμό οι απολύσεις δεν είναι ταμπού, είναι όμως εξίσου σίγουρο πως σε μια δημοκρατική κοινωνία η ανεργία οφείλει να είναι ταμπού. Και δυστυχώς ο ελληνικός ιδιωτικός τομέας δεν πείθει πως μπορεί να λειτουργήσει ως χοάνη απορρόφησης της ανεργίας, αυτό δηλαδή που έκανε μέχρι σήμερα το Δημόσιο.
Γιατί, τέλος, είναι ορθή η άποψη που επισημαίνει πως κάθε άνθρωπος χρειάζεται να καταλαμβάνει θέσεις ανάλογα με τα προσόντα και τις γνώσεις του, αλλά είναι επίσης ορθή και η άποψη που υποστηρίζει πως δημοκρατική κοινωνία είναι μόνο αυτή στην οποία κάθε άνθρωπος έχει μια θέση στην κοινωνία. Γιατί κοινωνίες χωρίς ανθρωπισμό είναι κοινωνίες λύκων - και συγγνώμη δηλαδή από τους λύκους.
Του Γιώργου Σιακαντάρη
Η κρίσιμη τομή της αναγκαίας μεταρρύθμισης που χάθηκε ήταν το 2001, όταν ολόκληρη η πολιτική και συνδικαλιστική καθυστέρηση, ολόκληρο το συμπαγές μέτωπο του αναχρονισμού συσπειρώθηκε κατά των αλλαγών Γιαννίτση στο Ασφαλιστικό. Αλλαγές που θα έκαναν δυνατή και τη μεταρρύθμιση στο σύστημα Υγείας.
Τότε οι δυνάμεις της καθυστέρησης και του ελληνικού αρχαϊσμού (σίγουρα η διακυβέρνηση Καραμανλή έχει τεράστιες ευθύνες για το χρέος και τα ελλείμματα, όχι όμως και όλες τις ευθύνες) κουκούλωσαν το πρόβλημα και κατάφεραν να πετύχουν τη διαιώνιση του προβλήματος μέσω της κρατικής χρηματοδότησης. Επιτυγχάνοντας να μεταφέρουν το πρόβλημα από τις σημερινές γενιές στις επόμενες και από τα σημερινά προνομιούχα στρώματα στα μεσαία και ασθενέστερα στρώματα του μέλλοντος.
Η κοινωνία, με μπροστάρηδες όλους αυτούς που σήμερα ωρύονται κατά των μέτρων που υποχρεούται να λάβει η χώρα για να εξασφαλίσει τη μακροχρόνια χρηματοδότησή της, αντιμετώπισε την κρίση του Ασφαλιστικού με αρνητισμό και υπεκφυγή. Μικρά σχετικά βήματα αν είχαν γίνει, ίσως σήμερα να μην ήμασταν εδώ που φθάσαμε.
Σήμερα όμως πατούμε σε πολύ επικίνδυνα μονοπάτια, γιατί η ευθύνη για τα μέτρα που δεν έλαβαν το πολιτικό σύστημα, οι φορείς των εργοδοτικών οργανώσεων και το συνδικαλιστικό κίνημα μετατίθεται στους ώμους των εργαζομένων στο Δημόσιο. Δημιουργούνται έτσι τεράστια περιθώρια για την εμφάνιση φαινομένων κοινωνικού αυτοματισμού, τόσο μέσα στον χώρο των δημοσίων υπαλλήλων όσο και μεταξύ υπαλλήλων του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα.
Αν όμως είναι αλήθεια πως έχουμε έναν τεράστιο δημόσιο τομέα φορτωμένο με ανθρώπους που δεν χρειάζεται, είναι επίσης αλήθεια πως ποτέ δεν τέθηκαν σαφείς στόχοι σ' αυτόν τον δημόσιο τομέα, ποτέ δεν δόθηκαν συγκεκριμένα καθήκοντα στους υπαλλήλους του, ποτέ δεν αναγνωρίστηκαν τα προσόντα και οι προσπάθειες πολλών δημοσίων λειτουργών - με την ευθύνη και όσων αντιτάσσονταν σε όποιες προσπάθειες γίνονταν για εφαρμογή της αξιολόγησης.
Φαίνεται πως οι τεχνοκράτες που ζητούν ουσιαστικά διάλυση του δημοσίου τομέα δεν γνωρίζουν πως δεν μπορεί να κρίνεις κάποιον αν δεν του έχεις αναθέσει σαφή καθήκοντα και έργο να υλοποιήσει. Αυτή όμως η εξήγηση δεν είναι έργο της τρόικας, αλλά της κυβέρνησης και της διοίκησης. Είναι αλήθεια πως δεν μπορείς να αναθέτεις με το ζόρι καθήκοντα και στόχους εκεί όπου δεν υπάρχουν, αλλά είναι επίσης αλήθεια πως πρέπει να αναθέτεις καθήκοντα και στόχους εκεί που υπάρχουν.
Είναι ακόμη αλήθεια πως στον δημόσιο χώρο, επειδή αυτός προσφέρει με μονοπωλιακό στάτους ένα προϊόν, το οποίο οι πολίτες δεν μπορούν να το επιλέξουν αλλά είναι υποχρεωμένοι να το δεχτούν όπως είναι, χρειάζεται να υπάρχει διαρκής εξωτερική και εσωτερική αξιολόγηση. Και είναι όμως αλήθεια πως καμία αξιολόγηση δεν μπορεί να γίνει σε συνθήκες ανθρωποφαγίας, αμοιβαίας καχυποψίας και γενικευμένου αρνητισμού.
Μια ερμηνεία θεωρεί πως ο ιδιωτικός τομέας υποφέρει επειδή δεν γίνονται απολύσεις στο Δημόσιο. Οπου μεταξύ διαφορετικών τομέων της οικονομικής και κοινωνικής ζωής υπάρχουν ανισορροπίες, εκεί δημιουργούνται και κενά στην απασχόληση. Αλλά μήπως είναι επίσης αλήθεια πως έχουμε έναν κρατικοδίαιτο και επιδοτούμενο ιδιωτικό τομέα, που δεν παράγει θέσεις εργασίας επειδή ακριβώς το Δημόσιο του προσφέρει αυτό που στον καπιταλισμό προσφέρει η αγορά; Μήπως όμως δεν είναι επίσης ορθό πως ο ελληνικός κρατισμός δεν ήταν μόνο το όχημα μεταφοράς των συντεχνιακών αιτημάτων, αλλά και της αναπαραγωγής ενός παρασιτικού ιδιωτικού τομέα, λειτουργώντας ως τροφοδότης λογαριασμός αλλήλων;
Σε αυτή τη χώρα δεν χρειάζεται να περιοριστεί μόνο το Δημόσιο, αλλά παράλληλα να επεκταθεί και ο ιδιωτικός τομέας. Γιατί σίγουρα στον καπιταλισμό οι απολύσεις δεν είναι ταμπού, είναι όμως εξίσου σίγουρο πως σε μια δημοκρατική κοινωνία η ανεργία οφείλει να είναι ταμπού. Και δυστυχώς ο ελληνικός ιδιωτικός τομέας δεν πείθει πως μπορεί να λειτουργήσει ως χοάνη απορρόφησης της ανεργίας, αυτό δηλαδή που έκανε μέχρι σήμερα το Δημόσιο.
Γιατί, τέλος, είναι ορθή η άποψη που επισημαίνει πως κάθε άνθρωπος χρειάζεται να καταλαμβάνει θέσεις ανάλογα με τα προσόντα και τις γνώσεις του, αλλά είναι επίσης ορθή και η άποψη που υποστηρίζει πως δημοκρατική κοινωνία είναι μόνο αυτή στην οποία κάθε άνθρωπος έχει μια θέση στην κοινωνία. Γιατί κοινωνίες χωρίς ανθρωπισμό είναι κοινωνίες λύκων - και συγγνώμη δηλαδή από τους λύκους.
*Ο Γιώργος Σιακαντάρης είναι διδάκτωρ Κοινωνιολογίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου