Οι χελώνες πάνε παραλία

Του ΦΙΛΗ ΚΑΪΤΑΤΖΗ

Οι «αποστάτες» των πόλεων επιστρέφουν σιγά σιγά στο κλεινόν άστυ με τις αποσκευές φορτωμένες βουνίσιο αέρα, θάλασσα, ήλιο, αλλά και προβληματισμούς για τα μελλούμενα.

Κάποια άλλα πλάσματα όμως «πάνε παραλία» γιατί ζουν, ζευγαρώνουν, τρέφονται, μεταναστεύουν και διαχειμάζουν στο θαλάσσιο περιβάλλον. Ράθυμες πάντα, από τη φύση τους, οι θηλυκές επιστρέφουν στην ακτή για να σκάψουν φωλιές και να ωοτοκήσουν. Τα αρσενικά μένουν πίσω και δεν γυρνούν ποτέ στη στεριά. Δεν είναι από «τσαμπουκά», απλώς κάνουν αυτό που υπαγορεύουν οι κανόνες του βιολογικού τους κύκλου.




Αυτό που επιτάσσει η προϊστορική διαδρομή τους πάνω στον πλανήτη. Οι δεινόσαυροι μπορεί να εξαφανίστηκαν, αλλά οι χελώνες (που τους πρόλαβαν) αυτά τα βραδυκίνητα θωρακισμένα ζώα, είναι ακόμα εδώ. Επιβίωσαν μέχρι σήμερα κάτω από αντίξοες συνθήκες.


Η «σκούφια τους» κρατάει από τους προγόνους τους, τις αρχαίες χελώνες που ζούσαν σε έλη, πολύ πριν ο άνθρωπος δει το φως του ήλιου. Αργότερα, μερικές από αυτές άρχισαν να ζουν στη στεριά, ενώ άλλες άρχισαν να περνούν το μεγαλύτερο μέρος του βίου τους στο νερό.


Ο «Αρχέλων», ο σύλλογος για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας, διευκρινίζει: Αν και είναι θαλάσσιες, διατήρησαν καθ' όλη την εξελικτική διαδικασία γνωρίσματα, όπως τους πνεύμονες για να αναπνέουν αέρα, την ωοτοκία στη στεριά, το σώμα τους να προστατεύεται από καβούκι -εκτός της δερματοχελώνας-, να είναι ποικιλόθερμες. Που σημαίνει ότι χρησιμοποιούν τη θερμότητα του περιβάλλοντος ως την κύρια πηγή συντήρησης της θερμότητας του σώματός τους.


Λίγες είναι οι γνώσεις μας για το τι συμβαίνει στις θαλάσσιες χελώνες από τη στιγμή που θα παρασυρθούν, ως μικρές, από τα ρεύματα έξω στην ανοιχτή θάλασσα έως ότου ξαναγυρίσουν στους βιότοπους αναπαραγωγής.
Λέγεται ότι κατά το πελαγικό τους στάδιο τρέφονται πρώτα με πλαγκτόν, μετά με οστρακοειδή, μαλάκια και άλλους οργανισμούς του υδάτινου σύμπαντος. «Βολτάρουν» πάντως στα παράκτια νερά, τα οποία προτιμούν, εκτός από ορισμένες, όπως η δερματοχελώνα, που παραμένουν πελαγικές σε όλη τους τη ζωή.


Σε αντίθεση με τις εξαδέρφες τους της στεριάς και των γλυκών νερών που έχουν κελύφη σε σχήμα θόλου, τα οποία τους επιτρέπουν να «αποσύρουν» κεφάλι και πόδια, οι θαλάσσιες δεν έχουν αυτή την ικανότητα. Κατά την εξελικτική διαδικασία εφοδιάστηκαν με κελύφη υδροδυναμικού σχήματος.


Στον Αμβρακικό
Αυτόν τον καιρό στον Αμβρακικό Κόλπο μέλη του συλλόγου μαρκάρουν χελώνες. Είναι η εποχή του ««ταγκαρίσματος», όπως λένε στη δική τους γλώσσα. Παράλληλα άλλοι επιβλέπουν ή καταγράφουν τα «εκκολαπτόμενα» που βγαίνουν στην «πιάτσα» από τις φωλιές. Η πιο φαντασμαγορική φωλεοποίηση (μας επιτρέπεται ένα μικρό φλας-μπακ) είναι η «αριβάδα», όπως είναι στα ισπανικά η «άφιξη» των δερματοχελωνών κατά την οποία χιλιάδες από δαύτες βγαίνουν για να γεννήσουν ταυτοχρόνως και μέσα σε μερικές ημέρες, σε ακτές της Ιβηρικής.
Εδώ έχουμε κυρίως την Caretta-caretta που αν ήταν δυνατόν να την εξαφάνιζαν κάποιοι, θα το είχαν κάνει προ πολλού. Είναι το σινάφι μας τέτοιο (εντάξει, θα πω το τετριμμένο, όχι όλοι) που έτσι και δει κάτι το οποίο δεν «πάει» σε οικοδομή, ψιλομπετόν και γενικώς οικόπεδα, το σαμποτάρει, το καταστρέφει. Εξω είμαστε ικανοί να θαυμάζουμε σχεδόν τα πάντα, εκτός από αυτά που έχουμε στο εσωτερικό, στη χώρα μας. Ταιριάζει η φράση του Εθνάρχη αναπροσαρμοσμένη νοηματικώς: «Εξω πάμε καλά». Μέσα όμως...


Κατά τα άλλα, αυτά για τα συμπαθή θαλασσοχελωνάκια.

Προϊστορικές υπάρξεις

Σύγχρονες των δεινόσαυρων. Με πανοπλία το κέλυφος, προστατεύουν τα ζωτικά τους όργανα καταφέρνοντας να επιβιώσουν μέχρι σήμερα. Ιδιαίτερα ευαίσθητες στις χαμηλές συχνότητες, έχουν ένα μοναδικό μικρό οστό στο αυτί για να συλλαμβάνουν ήχους, όπως τα πρωτόγονα αμφίβια και πτηνά.

Κολυμπούν υποβρύχια ανεβαίνοντας τακτικά στην επιφάνεια, αφού αναπνέουν με πνεύμονες. Η Διεθνής Ενωση για την Προστασία της Φύσης (IUCN) έχει χαρακτηρίσει τα έξι από τα επτά είδη τους κινδυνεύοντα ή κρισίμως κινδυνεύοντα. Εμείς καταπιανόμαστε με πέντε, όσα ζουν στη Μεσόγειο, όπως η καρέτα καρέτα, ή εισήλθαν για κάποιους λόγους τυχαία από το Γιβραλτάρ. Οι φυσικές απειλές, όπως οι χαμηλές θερμοκρασίες των υδάτων κάτω των 14 βαθμών Κελσίου ή η διάβρωση του εδάφους, σκοτώνουν τις ενήλικες ή καταστρέφουν τις παραλίες ωοτοκίας αντίστοιχα. Για την καταγραφή της καρέτα καρέτα στις περιοχές Ζακύνθου, Πελοποννήσου και Κρήτης και την προστασία της χελώνας δραστηριοποιείται ο ΑΡΧΕΛΩΝ (www.archelon.gr). Παρακολουθούνται συστηματικά 75 χλμ. ακτογραμμής και περιθάλπονται ετησίως στο κέντρο διάσωσης περίπου πενήντα θαλάσσιες χελώνες που απελευθερώνονται στο φυσικό περιβάλλον τους. Αν συναντήσετε μικρά χελωνάκια στο μεγάλο ταξίδι, να ξέρετε ότι ένα μόνο στα χίλια θα τα καταφέρει μετά 25-30 χρόνια να επιστρέψει ως ενήλικη χελώνα στον τόπο που γεννήθηκε για να συνεχιστεί ο κύκλος ζωής του είδους. Μια πορεία ζωής που πρέπει να συνεχιστεί...
Φ.Κ.


Κεραμοχελώνα
Eretmochelys imbricata
Εισήλθε από το Γιβραλτάρ τυχαία στη Μεσόγειο. Είναι μία από τις μικρότερες θαλάσσιες χελώνες. Το καβούκι της (76-91 εκ.) έχει ελλειπτικό σχήμα, χρώμα πορτοκαλί, καφέ ή κίτρινο. Βάρος: μέχρι 60 κιλά. Συναντάται σε κοραλλιογενείς υφάλους, πετρώδεις περιοχές και λιμνοθάλασσες. Γεννάει κατά μέσο όρο 160 αβγά (60 μέρες η εκκόλαψη). Ζει σε Ατλαντικό, Ειρηνικό και Ινδικό Ωκεανό. Είδος υπό εξαφάνιση. Κίνδυνοι: το καβούκι της, που έχει υψηλή τιμή και χρησιμοποιείται για κοσμήματα. Πληθυσμός: 22.900 θηλυκά (2004).


Καρέτα καρέτα
Caretta - caretta
Το καβούκι της έχει σχήμα καρδιάς με 5 ζεύγη πλευρικών πλακών. Το χρώμα της είναι καφεπράσινο. Η πυκνότητα σε μια παραλία (Σεκάνια) μπορεί να φτάσει τις 1.500 φωλιές ανά χιλιόμετρο και είναι από τις υψηλότερες στον κόσμο. Φωλεοποιεί στη Μεσόγειο - Ελλάδα.
Τα πρώτα χελωνάκια Caretta-caretta έσκασαν από το αβγό τους στα Σεκάνια της Ζακύνθου και ξεκίνησαν το επικίνδυνο ταξίδι της ζωής τους. Η εκκόλαψη αβγών θα συνεχιστεί μέχρι τον Οκτώβριο


Κέμπι (από τον Ρίτσαρντ Κεμπ)
Lepidochelys kempii
Το καβούκι μιας ενήλικης έχει σκούρο χρώμα-γκριζοπράσινο. Μέγεθος: μέχρι 65 εκατοστά. Βάρος: 35 μέχρι 45 κιλά. Ζει σε ρηχά νερά με αμμώδεις πυθμένες. Εκκόλαψη αβγών: 55 μέρες. Συναντάται σε Ατλαντικό, Ειρηνικό και Ινδικό Ωκεανό. Είδος υπό εξαφάνιση. Απειλές: θανατώνεται για κρέας και αβγά. Πληθυσμός: 3.000 θηλυκά (2004). Ηρθε τυχαία στη Μεσόγειο από το Γιβραλτάρ.


Δερματοχελώνα
Dermochelys coriacea
Εχει μπει από το Γιβραλτάρ τυχαία στη Μεσόγειο. Η μοναδική θαλάσσια χελώνα που δεν έχει σκληρό κέλυφος. Το καβούκι της αποτελείται από ένα λεπτό, σκληρό, ελαστικό δέρμα, χρώματος σκούρου γκρίζου ή μαύρου με χλομές ή άσπρες κηλίδες. Μέγεθος:121 μέχρι 183 εκατοστά. Βάρος:250 μέχρι 700 κιλά. Συναντάται σε ανοιχτούς ωκεανούς. Γεννά κατά μέσο όρο περίπου 80 γονιμοποιημένα αβγά. Εκκολάπτονται σε 65 μέρες. Είναι είδος υπό εξαφάνιση. Απειλές:ναυτιλία και μόλυνση. Πληθυσμός:35.860 θηλυκά (2004).


Μύδας ή πράσινη χελώνα
Chelonia mydas
Πήρε το όνομά της από το πράσινο χρώμα που έχει το λίπος της κάτω από το κέλυφος. Εχει σχήμα οβάλ. Τα χρώματα στο καβούκι:ανοιχτό μέχρι πολυ σκούρο πράσινο ή λαμπρό κίτρινο. Το καβούκι μιας ενήλικης φτάνει 76 μέχρι 91 εκατοστά. Το συνολικό βάρος:136 έως 180 κιλά. Ζει κυρίως:σε ακτογραμμές, γύρω από νησιά, κόλπους. Γεννά κατά μέσο όρο:100 μέχρι 126 αβγά τη φορά. Φωλεοποιεί στη Μεσόγειο. Συναντάται σε εύκρατες και τροπικές θάλασσες. Είναι είδος υπό εξαφάνιση. Μεγαλύτερες απειλές:η συγκομιδή των αβγών της από τον άνθρωπο, το κυνήγι για τη χρήση του δέρματος της ως πρώτη ύλη, οι τράτες. Πληθυσμός περίπου 88.520 θηλυκά (2004). 


Πηγή : www.enet.gr