Του Γιαννη Αισωπου*
Σε αντικατάσταση του ανεπαρκούς για τις σύγχρονες ανάγκες αεροδρομίου στο Ελληνικό, ενός εξαιρετικού έργου του πολύ σημαντικού Φινλανδού αρχιτέκτονα Eero Saarinen, εγκαινιάζεται το 2001 στα Σπάτα των Μεσογείων το νέο Διεθνές Αεροδρόμιο Αθηνών «Ελευθέριος Βενιζέλος», σχεδιασμένο από τη γερμανική κατασκευαστική εταιρεία Hochtief.
Ο τόπος και ο δημιουργός αποτελούν τα καθοριστικά στοιχεία. Το παλιό αεροδρόμιο, μέρος του σώματος της Αθήνας, νησίδα μέσα στην πυκνοκατοικημένη πόλη, προσπαθεί να μετατρέψει μέσω των μεγάλων γυάλινων ανοιγμάτων της τολμηρής μπετονένιας κατασκευής του την απογείωση και την προσγείωση των αεροπλάνων σε θέαμα με φόντο τον Σαρωνικό.
Το νέο αεροδρόμιο, μόνο στο μέσο της πεδιάδας των Μεσογείων, σηματοδοτεί τη διάχυση της Αθήνας πέρα από τα φυσικά της όρια, τα βουνά που ορίζουν το αθηναϊκό λεκανοπέδιο. Παρότι τεχνολογικά σύγχρονο, μεγαλύτερο και λειτουργικό, αυτό αποτελεί δείγμα αδιάφορης, γενικής αρχιτεκτονικής, χώρο μετάβασης, ουδέτερο πέρασμα.
Στέκεται αμήχανο με τα γαλάζια αλουμινένια κουφώματά του ως «ενδείξεις» ελληνικότητας, εσωστρεφές, ανήμπορο να εκτιμήσει τις μοναδικές οπτικές φυγές προς το αττικό τοπίο, τους γύρω λόφους και τα χωράφια με τις καλλιέργειες – ο σχεδιαστής του δεν αναζήτησε την κρυμμένη ευφυΐα του τόπου, μάλλον δεν τον απασχόλησε ποτέ κάτι τέτοιο…
Εκείνο που με σαφήνεια υποδηλώνει αυτό το νέο, μεγάλο έργο είναι η διαζευκτική σχέση –η ασυμβατότητα– ανάμεσα στον εκσυγχρονισμό και την αρχιτεκτονική ποιότητα. Στη σύγχρονη ελληνική συνθήκη, η αρχιτεκτονική θυσιάζεται χωρίς κλάμα στον βωμό του νέου, του μεγαλύτερου, του εντυπωσιακού, του ωφελιμιστικού.
Η διάχυση της Αθήνας θα στηριχθεί και σε άλλες νέες υποδομές που κατασκευάζονται ώστε να συγκροτήσουν ένα ευρύτερο συγκοινωνιακό δίκτυο –Αττική Οδός, μετρό, προαστιακός και τραμ– που θα οδηγήσει σε, κατά γενική ομολογία, επιτυχημένους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το όραμα της αθηναϊκής ανάπτυξης θα βασιστεί στη διάχυση της πόλης, το άλμα στην κλίμακα θα μετατρέψει την Αθήνα σε Αττική, την πόλη σε μετάπολη.
Το κέντρο της πόλης όμως θα εγκαταλειφθεί και θα βρεθεί γρήγορα σε τροχιά ραγδαίας υποβάθμισης την ίδια στιγμή που η «διάχυτη Αθήνα» απολαμβάνει μια πρωτόγνωρη καταναλωτική μέθη: το εύκολο χρήμα των δανείων και των πιστωτικών καρτών ξοδεύεται άκριτα στα νέους χώρους κατανάλωσης της αθηναϊκής περιφέρειας (εμπορικά κέντρα, μεγάλα καταστήματα επώνυμων προϊόντων, πολυσυγκροτήματα συναυλιών και θεαμάτων) που ξεφυτρώνουν κατά μήκος των δικτύων της διάχυσης – πολλοί από αυτούς στεγάζονται στα κελύφη των πρώην ολυμπιακών ακινήτων.
Η ελληνική κρίση, ουσιαστικά πολιτισμική, θα ακολουθήσει – η διάχυτη Αθήνα, που ξεκίνησε πριν από δέκα χρόνια στα Σπάτα, αποτελεί τη χωρική έκφρασή της.
* Ο κ. Γιάννης Αίσωπος είναι αρχιτέκτων, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Πατρών.
Πηγή
Ο τόπος και ο δημιουργός αποτελούν τα καθοριστικά στοιχεία. Το παλιό αεροδρόμιο, μέρος του σώματος της Αθήνας, νησίδα μέσα στην πυκνοκατοικημένη πόλη, προσπαθεί να μετατρέψει μέσω των μεγάλων γυάλινων ανοιγμάτων της τολμηρής μπετονένιας κατασκευής του την απογείωση και την προσγείωση των αεροπλάνων σε θέαμα με φόντο τον Σαρωνικό.
Το νέο αεροδρόμιο, μόνο στο μέσο της πεδιάδας των Μεσογείων, σηματοδοτεί τη διάχυση της Αθήνας πέρα από τα φυσικά της όρια, τα βουνά που ορίζουν το αθηναϊκό λεκανοπέδιο. Παρότι τεχνολογικά σύγχρονο, μεγαλύτερο και λειτουργικό, αυτό αποτελεί δείγμα αδιάφορης, γενικής αρχιτεκτονικής, χώρο μετάβασης, ουδέτερο πέρασμα.
Στέκεται αμήχανο με τα γαλάζια αλουμινένια κουφώματά του ως «ενδείξεις» ελληνικότητας, εσωστρεφές, ανήμπορο να εκτιμήσει τις μοναδικές οπτικές φυγές προς το αττικό τοπίο, τους γύρω λόφους και τα χωράφια με τις καλλιέργειες – ο σχεδιαστής του δεν αναζήτησε την κρυμμένη ευφυΐα του τόπου, μάλλον δεν τον απασχόλησε ποτέ κάτι τέτοιο…
Εκείνο που με σαφήνεια υποδηλώνει αυτό το νέο, μεγάλο έργο είναι η διαζευκτική σχέση –η ασυμβατότητα– ανάμεσα στον εκσυγχρονισμό και την αρχιτεκτονική ποιότητα. Στη σύγχρονη ελληνική συνθήκη, η αρχιτεκτονική θυσιάζεται χωρίς κλάμα στον βωμό του νέου, του μεγαλύτερου, του εντυπωσιακού, του ωφελιμιστικού.
Η διάχυση της Αθήνας θα στηριχθεί και σε άλλες νέες υποδομές που κατασκευάζονται ώστε να συγκροτήσουν ένα ευρύτερο συγκοινωνιακό δίκτυο –Αττική Οδός, μετρό, προαστιακός και τραμ– που θα οδηγήσει σε, κατά γενική ομολογία, επιτυχημένους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το όραμα της αθηναϊκής ανάπτυξης θα βασιστεί στη διάχυση της πόλης, το άλμα στην κλίμακα θα μετατρέψει την Αθήνα σε Αττική, την πόλη σε μετάπολη.
Το κέντρο της πόλης όμως θα εγκαταλειφθεί και θα βρεθεί γρήγορα σε τροχιά ραγδαίας υποβάθμισης την ίδια στιγμή που η «διάχυτη Αθήνα» απολαμβάνει μια πρωτόγνωρη καταναλωτική μέθη: το εύκολο χρήμα των δανείων και των πιστωτικών καρτών ξοδεύεται άκριτα στα νέους χώρους κατανάλωσης της αθηναϊκής περιφέρειας (εμπορικά κέντρα, μεγάλα καταστήματα επώνυμων προϊόντων, πολυσυγκροτήματα συναυλιών και θεαμάτων) που ξεφυτρώνουν κατά μήκος των δικτύων της διάχυσης – πολλοί από αυτούς στεγάζονται στα κελύφη των πρώην ολυμπιακών ακινήτων.
Η ελληνική κρίση, ουσιαστικά πολιτισμική, θα ακολουθήσει – η διάχυτη Αθήνα, που ξεκίνησε πριν από δέκα χρόνια στα Σπάτα, αποτελεί τη χωρική έκφρασή της.
* Ο κ. Γιάννης Αίσωπος είναι αρχιτέκτων, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Πατρών.
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου