Η έφοδος στο πράσινο του Ελληνικού.
Του Θάνου Ν. Στασινόπουλου
Παρακολουθούμε τελευταία τις αλλεπάλληλες επιθέσεις που γίνονται για την αρπαγή της έκτασης του παλιού αεροδρομίου στο Ελληνικό, του μεγαλύτερου δημόσιου φιλέτου της χώρας: Έξη χιλιάδες στρέμματα πάνω στο θαλάσσιο μέτωπο της Αθήνας, σχετικά κοντά στο κέντρο, ανάμεσα σε δύο μεγάλες αρτηρίες και με σταθμό μετρό, χωρίς φυσικά εμπόδια στην όποια διαμόρφωση. Ο τεμαχισμός του θηράματος έχει αρχίσει από χρόνια: 'Προσωρινές' αθλητικές εγκαταστάσεις που παραμένουν άθικτες από το 2004, Ολυμπιακά Ακίνητα, Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, εκθεσιακές μεγαλο-παράγκες, έχουν όλα το μερίδιό τους. Το Μητροπολιτικό Πάρκο -που ήταν ο αρχικός προορισμός της έκτασης- φαίνεται να συρρικνώνεται υπό το βάρος των ιδιωτικών βλέψεων και των δημοσίων αμαρτιών.
Η περίπτωση εκφράζει ανάγλυφα τη σύγκρουση μεταξύ των συλλογικών και ιδιωτικών συμφερόντων που φουντώνει στον θαυμαστό νέο κόσμο μας. Η καθηγήτρια Μαρία Μαντουβάλου του ΕΜΠ έλεγε το 2007:
"Όσα ειπώθηκαν πριν για τη θέση του Ελληνικού στο θαλάσσιο μέτωπο και για την κυκλοφοριακή υποδομή της περιοχής, δείχνουν ότι ο χώρος είναι ιδιαίτερα ελκυστικός και για δραστηριότητες που έχουν σχέση με τον κόσμο των υψηλών εισοδημάτων και μπορούν να αποφέρουν υψηλά κέρδη. Γίνεται δηλαδή το Ελληνικό ένα «οικόπεδο» από τα πολυτιμότερα στην Eυρώπη για κάθε είδους εκμετάλλευση. Και εδώ συναντάμε ξανά τη γνωστή διελκυστίνδα: Άντληση άμεσου εργολαβικού τύπου κέρδους ή ανάκτηση προς όφελος της συνολικής δυναμικής της πόλης και των κατοίκων της;"
Τον ίδιο χρόνο, ο υπουργός κ. Σουφλιάς δήλωνε με έμφαση "Όταν μιλάμε για Πάρκο θα γίνει πάρκο. Τελεία και Παύλα". Δύο χρόνια αργότερα αποχώρησε όχι μόνο από το ΥΠΕΧΩΔΕ αλλά και την πολιτική. Φαίνεται ότι η τύχη του Ελληνικού δεν αποφασίζεται από υπουργούς, αλλά διαμορφώνεται μεθοδικά από μια παρακυβέρνηση ισχυρών ιδιωτικών συμφερόντων με κλασικές τεχνικές κοινωνικής μηχανικής, κυρίως μέσω των ΜΜΕ. Τα τελευταία δεν χάνουν ευκαιρία για να διακηρύξουν το πάγιο θρησκευτικό αξίωμα της εποχής, ότι δηλαδή οι πολλοί πρέπει να εκχωρήσουν τη κοινή περιουσία τους στους ολίγους -για το καλό τους φυσικά. Στο ζήτημα της οικοδομικής αξιοποίησης του Ελληνικού προβάλλουν σταθερά την άποψη ότι (α) η Αθήνα δεν χρειάζεται ένα μεγάλο ενιαίο πάρκο και (β) ο πλουτισμός μερικών θα κάνει καλό και στους υπόλοιπους. Με άλλα λόγια, αυτό το φιλέτο είναι απαραίτητο για την βελτίωση της διαβίωσης Ελλήνων και ξένων προνομιούχων, οι δε Αθηναίοι πληβείοι θα πάρουν ένα φιλοδώρημα για τη κατανόησή τους.
Με ένα τέτοιο πνεύμα, η Καθημερινή εξέφραζε τη δυσφορία της στις 19.9.2010 για τις "τεράστιες κρατικές εκτάσεις «φιλέτα» σε προνομιακές περιοχές που παραμένουν αναξιοποίητες" . Διαβάζουμε στο άρθρο με τίτλο "Στο έλεος ΟΤΑ-κράτους ακίνητα δισ. ευρώ - Γραφειοκρατία και μάχη εξουσίας μεταξύ τοπικών φορέων και κεντρικής διοίκησης ρημάζουν δημόσιες εκτάσεις-φιλέτα":
Πριν από λίγα χρόνια, μία από τις μεγαλύτερες αμερικανικές κατασκευαστικές εταιρείες είχε εκδηλώσει το ενδιαφέρον για να επενδύσει στο Ελληνικό περίπου 10 δισ. δολάρια! Η πρόταση αφορούσε την αξιοποίηση της έκτασης του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού για την κατασκευή ξενοδοχειακών μονάδων, εστιατορίων, καζίνο, πάρκων, υπόγειων πάρκινγκ και ειδικών κατασκευών για VIP, που θα είχαν μέχρι και διάδρομο προσγείωσης για ιδιωτικά αεροπλάνα και ελικοδρόμιο."
Η αεροπορική εξυπηρέτηση του jet-set διευκολύνθηκε τον περασμένο Ιούνιο από την απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας που έκρινε ως παράνομη τη κατάργηση του αεροδρομίου του Ελληνικού. Ωστόσο στην πράξη είναι κάπως δυσχερής επειδή η λεόντειος σύμβαση με τη κοινοπραξία της Hochtief για το Ελευθέριος Βενιζέλος προβλέπει ότι "ουδέν νέο ή υπάρχον αεροδρόμιο θα αναπτυχθεί ή βελτιωθεί ή αναβαθμιστεί με τη συνδρομή του Ελληνικού Δημοσίου εντός ακτίνας 100 χιλιομέτρων από την πλατεία Συντάγματος" (άρθρο 3.2 Ν.2338/95).
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, το κερδοσκοπικό τοπίο του Ελληνικού τάραξε η ξαφνική εμφάνιση επενδυτών από το Κατάρ, με επενδυτικές προτάσεις σχεδόν ίδιες με αυτές που έγραφε η Καθημερινή, οι οποίες βαφτίστηκαν 'Λας Βέγκας' από εφημερίδες. Μάλιστα επειδή τα σχέδια για τη δημιουργία μιας μεγάλης εστίας χλιδής είναι επιτακτική ανάγκη για την Αθήνα, εντάχθηκαν στις ταχύρρυθμες διαδικασίες εκποίησης της δημόσιας περιουσίας ('fast track' στα σύγχρονα Ελληνικά). Η ανησυχία των άλλων μνηστήρων κόπασε όταν κυβερνητικοί κύκλοι έπεισαν τους μελαψούς επενδυτές ότι έχουν υπερβολικές βλέψεις και πρέπει να κάνουν λίγο κράτει. Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια εδώ είναι ότι, με αφορμή τη σχετική διακρατική συμφωνία, ο πρωθυπουργός έκανε την πρόβλεψη ότι "αν [το Ελληνικό] γίνει μόνο πράσινο, θα δημιουργηθεί ένα επικίνδυνο άβατο και γκέτο".
Από τα πολυάριθμα δημοσιεύματα για τα ποικίλα σχέδια 'αξιοποίησης' του Ελληνικού, ένα αφιέρωμα στο ένθετο περιοδικό 'Κ' της Καθημερινής 14.11.10 είναι αρκετά ενδεικτικό των σχεδίων ορισμένων κύκλων. Εδώ διαβάζουμε ξανά την παλιά άποψη του Στέφανου Μάνου για ανταλλαγή πράσινων χώρων μεταξύ Ελληνικού και πυκνοδομημένων περιοχών της Αθήνας, μετατρέποντας έτσι τμήμα του φιλέτου σε χαβιάρι μερικών εκλεκτών:
Οι Αθηναίοι δεν χρειάζονται ένα μεγάλο πάρκο στα «προνομιούχα» νότια προάστια, αλλά πολλά μικρότερα στις πυκνοδομημένες περιοχές του Λεκανοπεδίου... Η οικιστική αξιοποίηση μεγάλου μέρους της έκτασης του παλιού αεροδρομίου με προνομιακούς όρους θα μπορούσε να εξασφαλίσει στο ελληνικό Δημόσιο τα χρήματα που απαιτούνται για τη δημιουργία διάσπαρτων αστικών κήπων που θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των Αθηναίων. ...το Ελληνικό, δεδομένης της θέσης του (πάνω στη θάλασσα) και της εξαιρετικής κυκλοφοριακής σύνδεσης (λόγω μετρό), έχει τα εχέγγυα να μετατραπεί στο ακριβότερο προάστιο της Αθήνας με συντελεστή δόμησης μικρότερο ακόμη και του 0,4. Περιμετρικά των κατοικιών, ανάμεσα στον νέο οικισμό και στη λεωφόρο Βουλιαγμένης, θα μπορούσε να διαμορφωθεί ζώνη πάρκου πλάτους 100 μ. Τα πολυτελή σπίτια θα διατίθενται στην αγορά «έτοιμα», δηλαδή με σύνδεση νερού, ηλεκτρικού, φυσικού αερίου, τηλεφώνου, πετυχαίνοντας ακόμη πιο υψηλή τιμή πώλησης.
Πέρα από την ελκυστική ιδέα μετάγγισης πρασίνου, ο κ. Μάνος φαίνεται να πιστεύει ότι οι Αθηναίοι χρειάζονται ένα ακόμη "προνομιούχο προάστιο" περισσότερο από όσο χρειάζονται ένα μεγάλο πάρκο. Ένα ερώτημα εδώ είναι αν, στο "ακριβότερο προάστιο της Αθήνας", θα υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση των μη προνομιούχων στις πράσινες εκτάσεις που θα περιβάλλουν τα "πολυτελή σπίτια", ή μήπως οι "προνομιακοί όροι" θα περιλαμβάνουν και τον ιδιωτικό έλεγχο του πρασίνου, δεδομένης της γνωστής ευαισθησίας των VIP απέναντι στους παρείσακτους.
Στο ίδιο ένθετο της Καθημερινής παρουσιάζεται και η γνώμη του Σπύρου Πολλάλη, ο οποίος επενδύει τις προτάσεις Μάνου με το κύρος του τίτλου του καθηγητή του Χάρβαρντ. Ο κ. Πολλάλης είναι "καθηγητής Σχεδιασμού, Τεχνολογίας και Διαχείρισης", όπως αναφέρεται στην προσωπική ιστοσελίδα του αλλά και σε παλαιότερο άρθρο του στην Καθημερινή, ωστόσο στο ένθετο παρουσιάζεται για άγνωστο λόγο ως "καθηγητής Πολεοδομικού Σχεδιασμού", τίτλος που εμφανίζεται και σε άλλες δημοσιεύσεις των απόψεών του για το Ελληνικό. Λέει λοιπόν ο κ. καθηγητής:
"Το μέγεθος του Ελληνικού ξεπερνά ακόμη και το Σέντραλ Παρκ. Δεν δικαιολογείται ένα τέτοιο πάρκο στην Αθήνα, πολλώ μάλλον εφόσον αυτό βρίσκεται σε μια άκρη του Λεκανοπεδίου, και όχι σε κεντρικό σημείο... Βασική προϋπόθεση για να λειτουργήσει το Ελληνικό ως ζωντανή γειτονιά είναι η μεικτή χρήση, να υπάρχουν δηλαδή κατοικίες. Θα πουλήσουμε στον ιδιώτη Χ στρέμματα, αυτός θα χτίσει σπίτια με υψηλές προδιαγραφές και θα αναλάβει τη δημιουργία και συντήρηση ενός μικρότερου πάρκου στο Ελληνικό."
Δεν ξέρω αν μπορούμε να θεωρήσουμε ως εξίσου 'αδικαιολόγητα' και άλλα γνωστά πάρκα, πολύ μεγαλύτερα του Σέντραλ Παρκ [3,400 στρέμματα], όπως το Δάσος της Βουλώνης στο Παρίσι [8,500], το Ρίτσμοντ Παρκ του Λονδίνου [9,500], ή το Πάρκο Μονσάντο της Λισαβώνας [10,000], άποψη που πιθανόν να ενδιαφέρει τους εκεί μεγαλοεργολάβους όσο και της Αθήνας. Πάντως στην "άκρη του Λεκανοπεδίου" όπου βρίσκεται το Ελληνικό κατοικούν κάπου ένα εκατομμύριο ψυχές (τρίγωνο Μοσχάτο, Βύρωνας, Βουλιαγμένη).
Σε άλλο δημοσίευμα, ο κ. Πολλάλης επαναλαμβάνει ότι "ο χώρος είναι εκτός κέντρου, έχει πρόβλημα προσβασιμότητας και θα εξυπηρετεί σχετικά μικρό αριθμό πολιτών τού Λεκανοπεδίου" (μόνο ένα εκατομμύριο δηλαδή), διευκρινίζει δε ότι "500 μέτρα μακριά από το πρώην αεροδρόμιο βρίσκεται ο Υμηττός, ένας χώρος ο οποίος προσφέρεται για δημιουργία πρασίνου μεγαλύτερης έκτασης και ενδιαφέρουσας τοπογραφίας". Πραγματικά, αναρωτιέται κανείς τι άλλο απαιτείται για εύκολη προσβασιμότητα στον χώρο του Ελληνικού, πέρα από τον σταθμό μετρό, το τραμ, και φυσικά τις λεωφόρους Βουλιαγμένης και Ποσειδώνος (οι οποίες παρεμπιπτόντως απέχουν από την αδόμητη άκρη του Υμηττού τουλάχιστον ένα και τριάμισι χιλιόμετρα αντίστοιχα). Επιπλέον, φαίνεται ότι ο κ. καθηγητής συγκαταλέγει το περιαστικό πράσινο του Υμηττού στον αστικό ιστό, λογική που στατιστικά θα μπορούσε να αυξήσει κατά πολύ τα σημερινά 2.5m2 πρασίνου ανά κάτοικο της Αθήνας, αν μάλιστα συμπεριλάβουμε στον λογαριασμό και την Πεντέλη ή την Πάρνηθα (μείον τα καμένα 50 τετραγωνικά χιλιόμετρα). Η λογική του τύπου 'το βουνό είναι κοντά, άρα δεν χρειάζεται πάρκο' δικαιολογεί ίσως και το ροκάνισμα του Μητροπολιτικού Πάρκου στο Γουδί από 3,500 σε 900 στρέμματα αμιγούς πρασίνου, αφού κι αυτό βρίσκεται δίπλα στους πρόποδες του Υμηττού.
Στην επίθεση κατά της ιδέας του Μητροπολιτικού Πάρκου Ελληνικού συμμετέχει και ο Χοσέ Αθεμπίγιο που προσκλήθηκε για να αναμορφώσει την Αθήνα. Όπως διαβάζουμε στο Βήμα στις 14.8.10, δήλωσε ότι "μπορεί κανείς να φτιάξει ένα πάρκο διπλάσιο από το Σέντραλ Παρκ, αλλά σε ποιον θα είναι χρήσιμο; ...Το πάρκο είναι μια βορειοαμερικανική εφεύρεση." Είναι αξιοπερίεργο που έχει τέτοιες ιδέες ο συντονιστής της αναμόρφωσης της Βαρκελώνης, μιας πόλης μικρότερης από την Αθήνα, η οποία ωστόσο έχει 68 δημόσια πάρκα που αυξάνονται κατά 100 στρέμματα κάθε χρόνο. Η άποψη του διάσημου αρχιτέκτονα είναι ακόμη πιο περίεργη αν λάβουμε υπ' όψη ότι στη χώρα του δημιουργήθηκε το πρώτο δημόσιο πάρκο, 80 χρόνια μετά την ανακάλυψη της Αμερικής από τον Κολόμβο, καθώς και ότι η Μαδρίτη έχει το μεγαλύτερο ίσως πάρκο στην Ευρώπη, το Casa de Campo με έκταση 17,000 στρέμματα. Αλήθεια, σε ποιόν είναι 'χρήσιμα' τα ισπανικά πάρκα κατά τον κ. Αθεμπίγιο;
Στη χορωδία προτάσεων για συρρίκνωση του πάρκου στο Ελληνικό και τη κτιριακή αξιοποίηση του παλιού αεροδρομίου συμβάλλουν και άλλα ηχηρά ονόματα, πρόθυμα να συνδράμουν στο μαγείρεμα του φιλέτου. Για παράδειγμα, ο Ελληνοαμερικανός αρχιτέκτονας Κώστας Κονδύλης έλεγε το 2002: "Εγώ προτείνω το παλαιό αεροδρόμιο, το Ελληνικό, να γίνει το μελλοντικό κέντρο της νέας Αθήνας. Με μοντέρνα κτίρια, όχι ψηλότερα των δέκα ορόφων, και που ποτέ δεν θα κρύβουν την Ακρόπολη. Με κατοικίες, γραφεία, μαγαζιά, κοινούς χώρους διασκέδασης εκεί και μια μεγάλη Ολυμπιακή Πλατεία -έτσι να την ονομάσουμε-, με την αιώνια φλόγα να καίει, εκεί και το Central Park της Αθήνας, και η παραλιακή, όπως η Copa Cabana της Βραζιλίας".
Η ιδέα ξανασερβίρεται εννέα χρόνια αργότερα: "Φανταστείτε τι θα μπορούσε να γίνει αν εκεί λ.χ. φτιάχναμε μια μεικτή ζώνη πολυτελών κατοικιών, ενός εμπορικού κέντρου, συνεδριακού κέντρου, μιας μαρίνας για υπερπολυτελή σκάφη, μιας καταπληκτικής παραλίας λουομένων. Ο μη δομημένος χώρος θα ήταν ένα υπέροχο πάρκο. Αυτό το τμήμα της πόλης θα μπορούσε να θυμίζει τις Κάννες, αν σε όλα αυτά εμπλέκαμε και πολιτιστικές δράσεις, όπως η γαλλική πόλη που ταυτίστηκε με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Θα μπορούσε ακόμα και να γίνει η περιοχή αυτή κάτι σαν ένα ξεχωριστό κρατίδιο, όπως το Μόντε Κάρλο". Καθόλου περίεργο που το ορεκτικό φρεσκάρισμα των απόψεων του κ. Κονδύλη έγινε σε chic εστιατόριο με το ανάλογο γαρνίρισμα, όπως μας ενημερώνει λεπτομερώς η gourmet δημοσιογράφος. Ο πλούτος θέλει καλοπέραση, γι' αυτό και προηγούνται τα πολυτελή "κρατίδια" των ολίγων αντί για την πρασινάδα των πολλών.
Το ζήτημα του Ελληνικού είναι αρκετά πολυδιάστατο και ακανθώδες, πέρα από τα όρια ενός σύντομου άρθρου. Εδώ, ας τονιστεί μόνο ότι, σε όλα τα σχέδια που εμφανίζονται απανωτά, προωθείται η κατασκευή πανάκριβων κατοικιών μαζί με άλλες πλουμιστές εγκαταστάσεις προσανατολισμένες κυρίως -αν όχι αποκλειστικά- στα υψηλά εισοδήματα και στους ηδονοβλεψίες του lifestyle της ελίτ. Αυτή η κατεύθυνση αναπόφευκτα θα περιορίσει το δημόσιο χαρακτήρα της έκτασης, μετατρέποντας την στο άβατο γκέτο που ανέφερε ο πρωθυπουργός, το οποίο θα ελέγχεται με ιδιωτικούς φρουρούς και κάμερες, καθώς και μέρος από τα 56 χιλιόμετρα των περιφράξεων που υπάρχουν σήμερα. Ίσως να έφτασε η ώρα για περίφρακτα οικιστικά συγκροτήματα πλουσίων και στην Ελλάδα.
Σε μια περίοδο όπου το δημόσιο απαξιώνεται ως φτωχός και ανήμπορος συγγενής που πρέπει να ξεπουλήσει τα κοσμήματα της γιαγιάς στον πλούσιο θείο, το 'συντριπτικό' επιχείρημα για τη μετατροπή του Ελληνικού σε λούνα παρκ της ελίτ αντί για πάρκο των πολλών είναι η δυσπραγία των κρατικών οικονομικών. Ας δούμε εδώ μερικές εκτιμήσεις για το κόστος δημιουργίας του πάρκου:
Έχοντας ως παράδειγμα μια ανάλογη διαμόρφωση στο αεροδρόμιο Τέμπελχοφ του Βερολίνου, ο καθηγητής Νίκος Μπελαβίλας (επιστημονικός υπεύθυνος σχετικής μελέτης του ΕΜΠ) εκτιμά το κόστος σε 10-15 χιλιάδες ευρώ ανά στρέμμα. Στην άλλη άκρη, η απλόχερη εκτίμηση του κ. Πολλάλη ανέρχεται στις 100,000€ ανά στρέμμα. Λίγο πιο φτηνή είναι η εκτίμηση με βάση τη μελέτη του ΟΡΣΑ/ΥΠΕΧΩΔΕ το 2007 με κόστος κάπου 76,000€ ανά στρέμμα, η οποία κατά τον κ. Μπελαβίλα προέβλεπε "το ακριβότερο πάρκο του κόσμου".
Αν πάρουμε για ενδεικτική τιμή τις 43,000€ (μέσος όρος 10 & 76 χιλιάδων) και υποθέτοντας ότι το νέο πάρκο έχει έκταση 5,000 στρέμματα, τότε το κόστος ενός τέτοιου πάρκου φθάνει τα 215 εκατομμύρια ευρώ. Όπως ακούμε ξανά και ξανά στο μασάζ της κοινής γνώμης, αυτό είναι ένα υπέρογκο ποσό που αδυνατεί να επενδύσει το δημόσιο, γι' αυτό και θα πρέπει να το αναλάβουν οι πρόθυμοι ιδιώτες.
Για να αντιληφθούμε πόσο δυσβάσταχτη είναι αυτή η δαπάνη για το φτωχό Ελληνικό κράτος, ας κάνουμε μια σύγκριση: Το κόστος ενός υποβρυχίου τύπου 214 σαν τα τέσσερα που έχει παραγγείλει η χώρα μας στη γερμανική Thyssen Krupp ανέρχεται σε 463 εκατομμύρια ευρώ. Με άλλα λόγια, μια πλούσια ανάπλαση ολόκληρης της έκτασης του Ελληνικού κοστίζει όσο το μισό 'Υ/Β Παπανικολής' (που έχει ασαφή σκοπιμότητα όπως επισημαίνει ο ευρωβουλευτής Κον-Μπεντίτ).
Με το άλλο μισό υποβρύχιο μπορεί να χρηματοδοτηθεί η πολύ ενδιαφέρουσα λύση του 'πράσινου βελονισμού' της Αθήνας με διάσπαρτους θύλακες βλάστησης, την οποία προτείνει ο κ. Μάνος όπως και άλλοι, παρακάμπτοντας το βεβιασμένο δίλημμα "ή το Ελληνικό θα γίνει πράσινο, ή η ξερή πόλη -όχι όμως και τα δύο". Σε αυτή τη λύση αξίζει πραγματικά να επανέλθουμε.
Θάνος Ν. Στασινόπουλοs
Δρ. Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, AAGradDipl
Πηγή
Του Θάνου Ν. Στασινόπουλου
Η περίπτωση εκφράζει ανάγλυφα τη σύγκρουση μεταξύ των συλλογικών και ιδιωτικών συμφερόντων που φουντώνει στον θαυμαστό νέο κόσμο μας. Η καθηγήτρια Μαρία Μαντουβάλου του ΕΜΠ έλεγε το 2007:
"Όσα ειπώθηκαν πριν για τη θέση του Ελληνικού στο θαλάσσιο μέτωπο και για την κυκλοφοριακή υποδομή της περιοχής, δείχνουν ότι ο χώρος είναι ιδιαίτερα ελκυστικός και για δραστηριότητες που έχουν σχέση με τον κόσμο των υψηλών εισοδημάτων και μπορούν να αποφέρουν υψηλά κέρδη. Γίνεται δηλαδή το Ελληνικό ένα «οικόπεδο» από τα πολυτιμότερα στην Eυρώπη για κάθε είδους εκμετάλλευση. Και εδώ συναντάμε ξανά τη γνωστή διελκυστίνδα: Άντληση άμεσου εργολαβικού τύπου κέρδους ή ανάκτηση προς όφελος της συνολικής δυναμικής της πόλης και των κατοίκων της;"
Τον ίδιο χρόνο, ο υπουργός κ. Σουφλιάς δήλωνε με έμφαση "Όταν μιλάμε για Πάρκο θα γίνει πάρκο. Τελεία και Παύλα". Δύο χρόνια αργότερα αποχώρησε όχι μόνο από το ΥΠΕΧΩΔΕ αλλά και την πολιτική. Φαίνεται ότι η τύχη του Ελληνικού δεν αποφασίζεται από υπουργούς, αλλά διαμορφώνεται μεθοδικά από μια παρακυβέρνηση ισχυρών ιδιωτικών συμφερόντων με κλασικές τεχνικές κοινωνικής μηχανικής, κυρίως μέσω των ΜΜΕ. Τα τελευταία δεν χάνουν ευκαιρία για να διακηρύξουν το πάγιο θρησκευτικό αξίωμα της εποχής, ότι δηλαδή οι πολλοί πρέπει να εκχωρήσουν τη κοινή περιουσία τους στους ολίγους -για το καλό τους φυσικά. Στο ζήτημα της οικοδομικής αξιοποίησης του Ελληνικού προβάλλουν σταθερά την άποψη ότι (α) η Αθήνα δεν χρειάζεται ένα μεγάλο ενιαίο πάρκο και (β) ο πλουτισμός μερικών θα κάνει καλό και στους υπόλοιπους. Με άλλα λόγια, αυτό το φιλέτο είναι απαραίτητο για την βελτίωση της διαβίωσης Ελλήνων και ξένων προνομιούχων, οι δε Αθηναίοι πληβείοι θα πάρουν ένα φιλοδώρημα για τη κατανόησή τους.
Με ένα τέτοιο πνεύμα, η Καθημερινή εξέφραζε τη δυσφορία της στις 19.9.2010 για τις "τεράστιες κρατικές εκτάσεις «φιλέτα» σε προνομιακές περιοχές που παραμένουν αναξιοποίητες" . Διαβάζουμε στο άρθρο με τίτλο "Στο έλεος ΟΤΑ-κράτους ακίνητα δισ. ευρώ - Γραφειοκρατία και μάχη εξουσίας μεταξύ τοπικών φορέων και κεντρικής διοίκησης ρημάζουν δημόσιες εκτάσεις-φιλέτα":
Πριν από λίγα χρόνια, μία από τις μεγαλύτερες αμερικανικές κατασκευαστικές εταιρείες είχε εκδηλώσει το ενδιαφέρον για να επενδύσει στο Ελληνικό περίπου 10 δισ. δολάρια! Η πρόταση αφορούσε την αξιοποίηση της έκτασης του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού για την κατασκευή ξενοδοχειακών μονάδων, εστιατορίων, καζίνο, πάρκων, υπόγειων πάρκινγκ και ειδικών κατασκευών για VIP, που θα είχαν μέχρι και διάδρομο προσγείωσης για ιδιωτικά αεροπλάνα και ελικοδρόμιο."
Η αεροπορική εξυπηρέτηση του jet-set διευκολύνθηκε τον περασμένο Ιούνιο από την απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας που έκρινε ως παράνομη τη κατάργηση του αεροδρομίου του Ελληνικού. Ωστόσο στην πράξη είναι κάπως δυσχερής επειδή η λεόντειος σύμβαση με τη κοινοπραξία της Hochtief για το Ελευθέριος Βενιζέλος προβλέπει ότι "ουδέν νέο ή υπάρχον αεροδρόμιο θα αναπτυχθεί ή βελτιωθεί ή αναβαθμιστεί με τη συνδρομή του Ελληνικού Δημοσίου εντός ακτίνας 100 χιλιομέτρων από την πλατεία Συντάγματος" (άρθρο 3.2 Ν.2338/95).
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, το κερδοσκοπικό τοπίο του Ελληνικού τάραξε η ξαφνική εμφάνιση επενδυτών από το Κατάρ, με επενδυτικές προτάσεις σχεδόν ίδιες με αυτές που έγραφε η Καθημερινή, οι οποίες βαφτίστηκαν 'Λας Βέγκας' από εφημερίδες. Μάλιστα επειδή τα σχέδια για τη δημιουργία μιας μεγάλης εστίας χλιδής είναι επιτακτική ανάγκη για την Αθήνα, εντάχθηκαν στις ταχύρρυθμες διαδικασίες εκποίησης της δημόσιας περιουσίας ('fast track' στα σύγχρονα Ελληνικά). Η ανησυχία των άλλων μνηστήρων κόπασε όταν κυβερνητικοί κύκλοι έπεισαν τους μελαψούς επενδυτές ότι έχουν υπερβολικές βλέψεις και πρέπει να κάνουν λίγο κράτει. Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια εδώ είναι ότι, με αφορμή τη σχετική διακρατική συμφωνία, ο πρωθυπουργός έκανε την πρόβλεψη ότι "αν [το Ελληνικό] γίνει μόνο πράσινο, θα δημιουργηθεί ένα επικίνδυνο άβατο και γκέτο".
Από τα πολυάριθμα δημοσιεύματα για τα ποικίλα σχέδια 'αξιοποίησης' του Ελληνικού, ένα αφιέρωμα στο ένθετο περιοδικό 'Κ' της Καθημερινής 14.11.10 είναι αρκετά ενδεικτικό των σχεδίων ορισμένων κύκλων. Εδώ διαβάζουμε ξανά την παλιά άποψη του Στέφανου Μάνου για ανταλλαγή πράσινων χώρων μεταξύ Ελληνικού και πυκνοδομημένων περιοχών της Αθήνας, μετατρέποντας έτσι τμήμα του φιλέτου σε χαβιάρι μερικών εκλεκτών:
Οι Αθηναίοι δεν χρειάζονται ένα μεγάλο πάρκο στα «προνομιούχα» νότια προάστια, αλλά πολλά μικρότερα στις πυκνοδομημένες περιοχές του Λεκανοπεδίου... Η οικιστική αξιοποίηση μεγάλου μέρους της έκτασης του παλιού αεροδρομίου με προνομιακούς όρους θα μπορούσε να εξασφαλίσει στο ελληνικό Δημόσιο τα χρήματα που απαιτούνται για τη δημιουργία διάσπαρτων αστικών κήπων που θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των Αθηναίων. ...το Ελληνικό, δεδομένης της θέσης του (πάνω στη θάλασσα) και της εξαιρετικής κυκλοφοριακής σύνδεσης (λόγω μετρό), έχει τα εχέγγυα να μετατραπεί στο ακριβότερο προάστιο της Αθήνας με συντελεστή δόμησης μικρότερο ακόμη και του 0,4. Περιμετρικά των κατοικιών, ανάμεσα στον νέο οικισμό και στη λεωφόρο Βουλιαγμένης, θα μπορούσε να διαμορφωθεί ζώνη πάρκου πλάτους 100 μ. Τα πολυτελή σπίτια θα διατίθενται στην αγορά «έτοιμα», δηλαδή με σύνδεση νερού, ηλεκτρικού, φυσικού αερίου, τηλεφώνου, πετυχαίνοντας ακόμη πιο υψηλή τιμή πώλησης.
Πέρα από την ελκυστική ιδέα μετάγγισης πρασίνου, ο κ. Μάνος φαίνεται να πιστεύει ότι οι Αθηναίοι χρειάζονται ένα ακόμη "προνομιούχο προάστιο" περισσότερο από όσο χρειάζονται ένα μεγάλο πάρκο. Ένα ερώτημα εδώ είναι αν, στο "ακριβότερο προάστιο της Αθήνας", θα υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση των μη προνομιούχων στις πράσινες εκτάσεις που θα περιβάλλουν τα "πολυτελή σπίτια", ή μήπως οι "προνομιακοί όροι" θα περιλαμβάνουν και τον ιδιωτικό έλεγχο του πρασίνου, δεδομένης της γνωστής ευαισθησίας των VIP απέναντι στους παρείσακτους.
Στο ίδιο ένθετο της Καθημερινής παρουσιάζεται και η γνώμη του Σπύρου Πολλάλη, ο οποίος επενδύει τις προτάσεις Μάνου με το κύρος του τίτλου του καθηγητή του Χάρβαρντ. Ο κ. Πολλάλης είναι "καθηγητής Σχεδιασμού, Τεχνολογίας και Διαχείρισης", όπως αναφέρεται στην προσωπική ιστοσελίδα του αλλά και σε παλαιότερο άρθρο του στην Καθημερινή, ωστόσο στο ένθετο παρουσιάζεται για άγνωστο λόγο ως "καθηγητής Πολεοδομικού Σχεδιασμού", τίτλος που εμφανίζεται και σε άλλες δημοσιεύσεις των απόψεών του για το Ελληνικό. Λέει λοιπόν ο κ. καθηγητής:
"Το μέγεθος του Ελληνικού ξεπερνά ακόμη και το Σέντραλ Παρκ. Δεν δικαιολογείται ένα τέτοιο πάρκο στην Αθήνα, πολλώ μάλλον εφόσον αυτό βρίσκεται σε μια άκρη του Λεκανοπεδίου, και όχι σε κεντρικό σημείο... Βασική προϋπόθεση για να λειτουργήσει το Ελληνικό ως ζωντανή γειτονιά είναι η μεικτή χρήση, να υπάρχουν δηλαδή κατοικίες. Θα πουλήσουμε στον ιδιώτη Χ στρέμματα, αυτός θα χτίσει σπίτια με υψηλές προδιαγραφές και θα αναλάβει τη δημιουργία και συντήρηση ενός μικρότερου πάρκου στο Ελληνικό."
Δεν ξέρω αν μπορούμε να θεωρήσουμε ως εξίσου 'αδικαιολόγητα' και άλλα γνωστά πάρκα, πολύ μεγαλύτερα του Σέντραλ Παρκ [3,400 στρέμματα], όπως το Δάσος της Βουλώνης στο Παρίσι [8,500], το Ρίτσμοντ Παρκ του Λονδίνου [9,500], ή το Πάρκο Μονσάντο της Λισαβώνας [10,000], άποψη που πιθανόν να ενδιαφέρει τους εκεί μεγαλοεργολάβους όσο και της Αθήνας. Πάντως στην "άκρη του Λεκανοπεδίου" όπου βρίσκεται το Ελληνικό κατοικούν κάπου ένα εκατομμύριο ψυχές (τρίγωνο Μοσχάτο, Βύρωνας, Βουλιαγμένη).
Σε άλλο δημοσίευμα, ο κ. Πολλάλης επαναλαμβάνει ότι "ο χώρος είναι εκτός κέντρου, έχει πρόβλημα προσβασιμότητας και θα εξυπηρετεί σχετικά μικρό αριθμό πολιτών τού Λεκανοπεδίου" (μόνο ένα εκατομμύριο δηλαδή), διευκρινίζει δε ότι "500 μέτρα μακριά από το πρώην αεροδρόμιο βρίσκεται ο Υμηττός, ένας χώρος ο οποίος προσφέρεται για δημιουργία πρασίνου μεγαλύτερης έκτασης και ενδιαφέρουσας τοπογραφίας". Πραγματικά, αναρωτιέται κανείς τι άλλο απαιτείται για εύκολη προσβασιμότητα στον χώρο του Ελληνικού, πέρα από τον σταθμό μετρό, το τραμ, και φυσικά τις λεωφόρους Βουλιαγμένης και Ποσειδώνος (οι οποίες παρεμπιπτόντως απέχουν από την αδόμητη άκρη του Υμηττού τουλάχιστον ένα και τριάμισι χιλιόμετρα αντίστοιχα). Επιπλέον, φαίνεται ότι ο κ. καθηγητής συγκαταλέγει το περιαστικό πράσινο του Υμηττού στον αστικό ιστό, λογική που στατιστικά θα μπορούσε να αυξήσει κατά πολύ τα σημερινά 2.5m2 πρασίνου ανά κάτοικο της Αθήνας, αν μάλιστα συμπεριλάβουμε στον λογαριασμό και την Πεντέλη ή την Πάρνηθα (μείον τα καμένα 50 τετραγωνικά χιλιόμετρα). Η λογική του τύπου 'το βουνό είναι κοντά, άρα δεν χρειάζεται πάρκο' δικαιολογεί ίσως και το ροκάνισμα του Μητροπολιτικού Πάρκου στο Γουδί από 3,500 σε 900 στρέμματα αμιγούς πρασίνου, αφού κι αυτό βρίσκεται δίπλα στους πρόποδες του Υμηττού.
Στην επίθεση κατά της ιδέας του Μητροπολιτικού Πάρκου Ελληνικού συμμετέχει και ο Χοσέ Αθεμπίγιο που προσκλήθηκε για να αναμορφώσει την Αθήνα. Όπως διαβάζουμε στο Βήμα στις 14.8.10, δήλωσε ότι "μπορεί κανείς να φτιάξει ένα πάρκο διπλάσιο από το Σέντραλ Παρκ, αλλά σε ποιον θα είναι χρήσιμο; ...Το πάρκο είναι μια βορειοαμερικανική εφεύρεση." Είναι αξιοπερίεργο που έχει τέτοιες ιδέες ο συντονιστής της αναμόρφωσης της Βαρκελώνης, μιας πόλης μικρότερης από την Αθήνα, η οποία ωστόσο έχει 68 δημόσια πάρκα που αυξάνονται κατά 100 στρέμματα κάθε χρόνο. Η άποψη του διάσημου αρχιτέκτονα είναι ακόμη πιο περίεργη αν λάβουμε υπ' όψη ότι στη χώρα του δημιουργήθηκε το πρώτο δημόσιο πάρκο, 80 χρόνια μετά την ανακάλυψη της Αμερικής από τον Κολόμβο, καθώς και ότι η Μαδρίτη έχει το μεγαλύτερο ίσως πάρκο στην Ευρώπη, το Casa de Campo με έκταση 17,000 στρέμματα. Αλήθεια, σε ποιόν είναι 'χρήσιμα' τα ισπανικά πάρκα κατά τον κ. Αθεμπίγιο;
Στη χορωδία προτάσεων για συρρίκνωση του πάρκου στο Ελληνικό και τη κτιριακή αξιοποίηση του παλιού αεροδρομίου συμβάλλουν και άλλα ηχηρά ονόματα, πρόθυμα να συνδράμουν στο μαγείρεμα του φιλέτου. Για παράδειγμα, ο Ελληνοαμερικανός αρχιτέκτονας Κώστας Κονδύλης έλεγε το 2002: "Εγώ προτείνω το παλαιό αεροδρόμιο, το Ελληνικό, να γίνει το μελλοντικό κέντρο της νέας Αθήνας. Με μοντέρνα κτίρια, όχι ψηλότερα των δέκα ορόφων, και που ποτέ δεν θα κρύβουν την Ακρόπολη. Με κατοικίες, γραφεία, μαγαζιά, κοινούς χώρους διασκέδασης εκεί και μια μεγάλη Ολυμπιακή Πλατεία -έτσι να την ονομάσουμε-, με την αιώνια φλόγα να καίει, εκεί και το Central Park της Αθήνας, και η παραλιακή, όπως η Copa Cabana της Βραζιλίας".
Η ιδέα ξανασερβίρεται εννέα χρόνια αργότερα: "Φανταστείτε τι θα μπορούσε να γίνει αν εκεί λ.χ. φτιάχναμε μια μεικτή ζώνη πολυτελών κατοικιών, ενός εμπορικού κέντρου, συνεδριακού κέντρου, μιας μαρίνας για υπερπολυτελή σκάφη, μιας καταπληκτικής παραλίας λουομένων. Ο μη δομημένος χώρος θα ήταν ένα υπέροχο πάρκο. Αυτό το τμήμα της πόλης θα μπορούσε να θυμίζει τις Κάννες, αν σε όλα αυτά εμπλέκαμε και πολιτιστικές δράσεις, όπως η γαλλική πόλη που ταυτίστηκε με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Θα μπορούσε ακόμα και να γίνει η περιοχή αυτή κάτι σαν ένα ξεχωριστό κρατίδιο, όπως το Μόντε Κάρλο". Καθόλου περίεργο που το ορεκτικό φρεσκάρισμα των απόψεων του κ. Κονδύλη έγινε σε chic εστιατόριο με το ανάλογο γαρνίρισμα, όπως μας ενημερώνει λεπτομερώς η gourmet δημοσιογράφος. Ο πλούτος θέλει καλοπέραση, γι' αυτό και προηγούνται τα πολυτελή "κρατίδια" των ολίγων αντί για την πρασινάδα των πολλών.
Το ζήτημα του Ελληνικού είναι αρκετά πολυδιάστατο και ακανθώδες, πέρα από τα όρια ενός σύντομου άρθρου. Εδώ, ας τονιστεί μόνο ότι, σε όλα τα σχέδια που εμφανίζονται απανωτά, προωθείται η κατασκευή πανάκριβων κατοικιών μαζί με άλλες πλουμιστές εγκαταστάσεις προσανατολισμένες κυρίως -αν όχι αποκλειστικά- στα υψηλά εισοδήματα και στους ηδονοβλεψίες του lifestyle της ελίτ. Αυτή η κατεύθυνση αναπόφευκτα θα περιορίσει το δημόσιο χαρακτήρα της έκτασης, μετατρέποντας την στο άβατο γκέτο που ανέφερε ο πρωθυπουργός, το οποίο θα ελέγχεται με ιδιωτικούς φρουρούς και κάμερες, καθώς και μέρος από τα 56 χιλιόμετρα των περιφράξεων που υπάρχουν σήμερα. Ίσως να έφτασε η ώρα για περίφρακτα οικιστικά συγκροτήματα πλουσίων και στην Ελλάδα.
Σε μια περίοδο όπου το δημόσιο απαξιώνεται ως φτωχός και ανήμπορος συγγενής που πρέπει να ξεπουλήσει τα κοσμήματα της γιαγιάς στον πλούσιο θείο, το 'συντριπτικό' επιχείρημα για τη μετατροπή του Ελληνικού σε λούνα παρκ της ελίτ αντί για πάρκο των πολλών είναι η δυσπραγία των κρατικών οικονομικών. Ας δούμε εδώ μερικές εκτιμήσεις για το κόστος δημιουργίας του πάρκου:
Έχοντας ως παράδειγμα μια ανάλογη διαμόρφωση στο αεροδρόμιο Τέμπελχοφ του Βερολίνου, ο καθηγητής Νίκος Μπελαβίλας (επιστημονικός υπεύθυνος σχετικής μελέτης του ΕΜΠ) εκτιμά το κόστος σε 10-15 χιλιάδες ευρώ ανά στρέμμα. Στην άλλη άκρη, η απλόχερη εκτίμηση του κ. Πολλάλη ανέρχεται στις 100,000€ ανά στρέμμα. Λίγο πιο φτηνή είναι η εκτίμηση με βάση τη μελέτη του ΟΡΣΑ/ΥΠΕΧΩΔΕ το 2007 με κόστος κάπου 76,000€ ανά στρέμμα, η οποία κατά τον κ. Μπελαβίλα προέβλεπε "το ακριβότερο πάρκο του κόσμου".
Αν πάρουμε για ενδεικτική τιμή τις 43,000€ (μέσος όρος 10 & 76 χιλιάδων) και υποθέτοντας ότι το νέο πάρκο έχει έκταση 5,000 στρέμματα, τότε το κόστος ενός τέτοιου πάρκου φθάνει τα 215 εκατομμύρια ευρώ. Όπως ακούμε ξανά και ξανά στο μασάζ της κοινής γνώμης, αυτό είναι ένα υπέρογκο ποσό που αδυνατεί να επενδύσει το δημόσιο, γι' αυτό και θα πρέπει να το αναλάβουν οι πρόθυμοι ιδιώτες.
 |
| Υποβρύχιο Παπανικολής: το κόστος του πράσινου τμήματος ισοδυναμεί με τη δαπάνη δημιουργίας πάρκου 5,000 στρεμμάτων στο Ελληνικό. |
Για να αντιληφθούμε πόσο δυσβάσταχτη είναι αυτή η δαπάνη για το φτωχό Ελληνικό κράτος, ας κάνουμε μια σύγκριση: Το κόστος ενός υποβρυχίου τύπου 214 σαν τα τέσσερα που έχει παραγγείλει η χώρα μας στη γερμανική Thyssen Krupp ανέρχεται σε 463 εκατομμύρια ευρώ. Με άλλα λόγια, μια πλούσια ανάπλαση ολόκληρης της έκτασης του Ελληνικού κοστίζει όσο το μισό 'Υ/Β Παπανικολής' (που έχει ασαφή σκοπιμότητα όπως επισημαίνει ο ευρωβουλευτής Κον-Μπεντίτ).
Με το άλλο μισό υποβρύχιο μπορεί να χρηματοδοτηθεί η πολύ ενδιαφέρουσα λύση του 'πράσινου βελονισμού' της Αθήνας με διάσπαρτους θύλακες βλάστησης, την οποία προτείνει ο κ. Μάνος όπως και άλλοι, παρακάμπτοντας το βεβιασμένο δίλημμα "ή το Ελληνικό θα γίνει πράσινο, ή η ξερή πόλη -όχι όμως και τα δύο". Σε αυτή τη λύση αξίζει πραγματικά να επανέλθουμε.
Θάνος Ν. Στασινόπουλοs
Δρ. Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, AAGradDipl
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου