Του Θανου Π. Ντοκου, γενικού διευθυντή του ΕΛΙΑΜΕΠ
Το τελευταίο διάστημα κυριαρχεί στη συζήτηση περί εξωτερικής πολιτικής, και ειδικότερα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, το ακόλουθο ερώτημα: πρέπει η Ελλάδα να κηρύξει Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) στην Ανατολική Μεσόγειο (στο Αιγαίο, λόγω μικρών αποστάσεων, τα συμφέροντά μας φαίνεται να κατοχυρώνονται από την υφαλοκρηπίδα); Βασική αφορμή αποτελεί η ανακάλυψη σημαντικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην περιοχή μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ και οι εικασίες για την ύπαρξη υδρογονανθράκων και στην περιοχή μεταξύ Καστελόριζου και Κύπρου, που έχουν οδηγήσει σε προτροπές για οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου.
Γιατί δεν το πράττουμε; Ορισμένοι αναλυτές θεωρούν ότι η Ελλάδα «φοβάται» την τουρκική αντίδραση (διακοπή των διερευνητικών επαφών και αποστολή ερευνητικών σκαφών στην περιοχή), ενώ αναπτύσσεται μια φημολογία ότι η Τουρκία δεν αναγνωρίζει το δικαίωμα του Καστελόριζου σε ΑΟΖ, διότι αυτό θα ισοδυναμούσε με σημαντική μείωση της τουρκικής ΑΟΖ στη συγκεκριμένη περιοχή. Ενδεχομένως, η απουσία αναφοράς από ελληνικής πλευράς στην ΑΟΖ στο παρελθόν να οφείλεται στην επιθυμία αποφυγής εντάσεων, στο πλαίσιο μιας συντηρητικής και χαμηλών τόνων πολιτικής απέναντι στην Τουρκία. Ποια είναι όμως η σημερινή κατάσταση και πώς πρέπει να χειριστούμε το ζήτημα;
Υπάρχουν τρεις πιθανές επιφυλάξεις: 1) Προφανώς κεντρικής σημασίας είναι το αν υπάρχουν σημαντικά κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην εν λόγω περιοχή. Υπάρχει πληθώρα αναφορών και αρχικά αποτελέσματα μελετών για την περιοχή νοτίως της Κύπρου, αλλά όχι για την περιοχή μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν, αλλά ας κρατάμε μικρό καλάθι. Επιπλέον, οι εταιρείες εξόρυξης υδρογονανθράκων κατά κανόνα αποφεύγουν τις περιοχές έντασης. 2) Είναι σαφές ότι η κήρυξη ελληνικής ΑΟΖ δεν αρκεί. Εφόσον δεν υπάρξει συμφωνία οριοθέτησης με άλλους ενδιαφερόμενους, απαιτείται προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο. 3) Ασφαλώς και το Καστελόριζο έχει δικαίωμα υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Είναι, βεβαίως, πιθανό το Διεθνές Δικαστήριο να του αποδώσει μειωμένη «επήρεια», με βάση γεωγραφικά χαρακτηριστικά, και συνακόλουθα μικρότερης έκτασης ΑΟΖ.
Το ότι η ΑΟΖ δεν αποτελεί πανάκεια για την Ελλάδα δεν σημαίνει, βεβαίως, ότι δεν πρέπει να εκμεταλλευθούμε το συγκεκριμένο δικαίωμα που μας δίδει το Δίκαιο της Θάλασσας. Εξάλλου, πάγια τουρκική τακτική είναι η δημιουργία ζητημάτων -συχνά στερούμενων νομικής βάσης- για τον «εμπλουτισμό» του καταλόγου διμερών διαφορών, θεωρώντας κάποια από αυτά τα ζητήματα ως διαπραγματευτικά χαρτιά ή μέσα άσκησης πίεσης (π.χ. «Γκρίζες Ζώνες»). Η Ελλάδα οφείλει να χρησιμοποιήσει κάθε είδους νομικό εργαλείο ή πολιτικό μέσο για να ακυρώσει στην πράξη τέτοιου είδους διεκδικήσεις και να κατοχυρώσει τα συμφέροντά της. Η ανάγκη οριοθέτησης ΑΟΖ αποτελεί ένα χρησιμότατο «εργαλείο» και θα πρέπει να τεθεί (αν φυσικά δεν έχει ήδη γίνει κάτι τέτοιο) με σαφή τρόπο -ως διμερές ζήτημα προς επίλυση- στο πλαίσιο των διερευνητικών επαφών και να αξιοποιηθεί διαπραγματευτικά με τον κατάλληλο τρόπο. Εφόσον σε εύλογο χρονικό διάστημα δεν σημειωθεί πρόοδος στις συζητήσεις, η Ελλάδα θα μπορούσε να εξετάσει σοβαρά το ενδεχόμενο κήρυξης ΑΟΖ
Πηγή
Γιατί δεν το πράττουμε; Ορισμένοι αναλυτές θεωρούν ότι η Ελλάδα «φοβάται» την τουρκική αντίδραση (διακοπή των διερευνητικών επαφών και αποστολή ερευνητικών σκαφών στην περιοχή), ενώ αναπτύσσεται μια φημολογία ότι η Τουρκία δεν αναγνωρίζει το δικαίωμα του Καστελόριζου σε ΑΟΖ, διότι αυτό θα ισοδυναμούσε με σημαντική μείωση της τουρκικής ΑΟΖ στη συγκεκριμένη περιοχή. Ενδεχομένως, η απουσία αναφοράς από ελληνικής πλευράς στην ΑΟΖ στο παρελθόν να οφείλεται στην επιθυμία αποφυγής εντάσεων, στο πλαίσιο μιας συντηρητικής και χαμηλών τόνων πολιτικής απέναντι στην Τουρκία. Ποια είναι όμως η σημερινή κατάσταση και πώς πρέπει να χειριστούμε το ζήτημα;
Υπάρχουν τρεις πιθανές επιφυλάξεις: 1) Προφανώς κεντρικής σημασίας είναι το αν υπάρχουν σημαντικά κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην εν λόγω περιοχή. Υπάρχει πληθώρα αναφορών και αρχικά αποτελέσματα μελετών για την περιοχή νοτίως της Κύπρου, αλλά όχι για την περιοχή μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν, αλλά ας κρατάμε μικρό καλάθι. Επιπλέον, οι εταιρείες εξόρυξης υδρογονανθράκων κατά κανόνα αποφεύγουν τις περιοχές έντασης. 2) Είναι σαφές ότι η κήρυξη ελληνικής ΑΟΖ δεν αρκεί. Εφόσον δεν υπάρξει συμφωνία οριοθέτησης με άλλους ενδιαφερόμενους, απαιτείται προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο. 3) Ασφαλώς και το Καστελόριζο έχει δικαίωμα υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Είναι, βεβαίως, πιθανό το Διεθνές Δικαστήριο να του αποδώσει μειωμένη «επήρεια», με βάση γεωγραφικά χαρακτηριστικά, και συνακόλουθα μικρότερης έκτασης ΑΟΖ.
Το ότι η ΑΟΖ δεν αποτελεί πανάκεια για την Ελλάδα δεν σημαίνει, βεβαίως, ότι δεν πρέπει να εκμεταλλευθούμε το συγκεκριμένο δικαίωμα που μας δίδει το Δίκαιο της Θάλασσας. Εξάλλου, πάγια τουρκική τακτική είναι η δημιουργία ζητημάτων -συχνά στερούμενων νομικής βάσης- για τον «εμπλουτισμό» του καταλόγου διμερών διαφορών, θεωρώντας κάποια από αυτά τα ζητήματα ως διαπραγματευτικά χαρτιά ή μέσα άσκησης πίεσης (π.χ. «Γκρίζες Ζώνες»). Η Ελλάδα οφείλει να χρησιμοποιήσει κάθε είδους νομικό εργαλείο ή πολιτικό μέσο για να ακυρώσει στην πράξη τέτοιου είδους διεκδικήσεις και να κατοχυρώσει τα συμφέροντά της. Η ανάγκη οριοθέτησης ΑΟΖ αποτελεί ένα χρησιμότατο «εργαλείο» και θα πρέπει να τεθεί (αν φυσικά δεν έχει ήδη γίνει κάτι τέτοιο) με σαφή τρόπο -ως διμερές ζήτημα προς επίλυση- στο πλαίσιο των διερευνητικών επαφών και να αξιοποιηθεί διαπραγματευτικά με τον κατάλληλο τρόπο. Εφόσον σε εύλογο χρονικό διάστημα δεν σημειωθεί πρόοδος στις συζητήσεις, η Ελλάδα θα μπορούσε να εξετάσει σοβαρά το ενδεχόμενο κήρυξης ΑΟΖ
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου