Λουδίτες: Αρνητές της τεχνολογίας ή επαναστάτες;

Σαν σήμερα στις 11 Μαρτίου του 1811 το κίνημα των Λουδιτών έκανε την εμφανισή του στη Βρετανία, καταστρέφοντας μηχανές κλωστοϋφαντουργείων στο Νότιγχαμ. Η δράση τους μέχρι το 1816 έλαβε χώρα κυρίως στο Γιορκ, το Μάντσεστερ και το Νότιγχαμ. Η εμφάνιση του κινήματος κατά τη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης και σε μια δύσκολη οικονομικά εποχή λόγω των Ναπολεόντειων πολέμων, σχετίζεται με την ανάδειξη της τεχνολογίας ως άμεσης απειλής για τους εργάτες. Οι Λουδίτες υποστήριζαν ότι στην πραγματικότητα δεν αντιμάχονταν τις νέες τεχνολογίες αλλά διαμαρτύρονταν για την αλλαγή των κοινωνικών σχέσεων και για την ανεργία εξαιτίας της μηχανοποίησης της εργασίας.


«Oνομάζετε τους ανθρώπους αυτούς όχλο, απελπισμένο, επικίνδυνο και αγράμματο, και μοιάζετε να σκέπτεστε ότι ο μόνος τρόπος για να ηρεμήσει η 'Bellua multorum capitum' (το ζώο με τις πολλές κεφαλές) είναι να κρεμάσετε μερικές από τις κεφαλές αυτές. Αλλά ακόμα κι ένας όχλος μπορεί καλύτερα να μπει στο δρόμο της λογικής μ' ένα κράμα διαλλακτικού πνεύματος και σταθερού χεριού παρά με πρόσθετο εξερεθισμό και αυξημένες ποινές». Απόσπασμα από την «Ωδή προς τους Λουδίτες», του Λόρδου Μπάιρον.

Σύμφωνα με το μύθο, το 1779, σε ένα χωριό του Leicestershire, κάποιος ονόματι Ned Lud εισέβαλε σ' ένα σπίτι και σε κατάσταση τεράστιας οργής κατέστρεψε δύο μηχανές πλεξίματος για κάλτσες. Μέχρι το 1811 ο Ned είχε γίνει «βασιλιάς» και έτρεφε την λαϊκή φαντασία για σκοτεινές και γεμάτες μυστήριο ιστορίες. Οι Λουδίτες ορκίζονταν πίστη και υπακοή όχι σε κάποιον Βρετανό βασιλιά αλλά στον μυθικό Βασιλιά Lud, από τον οποίο πήραν το όνομά τους. Έδρασαν από το 1811 μέχρι περίπου το 1816, ως οργανωμένες ομάδες μεταμφιεσμένων αντρών, με στόχο την καταστροφή των μηχανών κυρίως των κλωστοϋφαντουργιών.

Οι οπαδοί του Ned Lud προειδοποιούσαν με ανώνυμες επιστολές τον ιδιοκτήτη του υφαντουργείου που επρόκειτο να χτυπήσουν και αρχικά του ζητούσαν να απομακρύνει τις μηχανές από το χώρο εργασίας. Όταν αυτός δεν ανταποκρινόταν στο αίτημά τους, μουτζούρωναν τα πρόσωπά τους, για να μην αναγνωρίζονται, και ξεκινούσαν την καταστροφή των μηχανών με όποιο εργαλείο έβρισκαν εύκαιρο.

Για να καταστείλει το κίνημα των Λουδιτών η κυβέρνηση Σπένσερ Πέρσιβαλ θέσπισε ειδικό νόμο με τον οποίο τιμωρούσε το σπάσιμο των μηχανών με θανατική ποινή, όπως αναφέρεται στον «Ιό» της Ελευροτυπίας, ενώ στις περιοχές των ταραχών απέστειλε στρατιωτικές δυνάμεις. Ακολούθησαν μαζικές συλλήψεις και εκτελέσεις. Το 1812 εκτελέστηκαν στο Γιορκ 14 υφαντουργοί για καταστροφή μηχανών. Όμως κανένας ηγέτης των Λουδιτών δεν συνελήφθη ποτέ. Οι διωκτικές αρχές μάταια προσπαθούσαν να εντοπίσουν τον αποστολέα των προκηρύξεων του κινήματος στις εφημερίδες, τον Ned Lud. Αυτό ίσως είναι σημάδι της λαϊκής αλληλεγγύης προς το κίνημα αυτό.

Ο χαρακτηρισμός «Λουδίτης» θεωρείται σήμερα ένα είδος προσβολής. Όταν αποκαλείται κάποιος έτσι, συνήθως εννοείται ότι έχει μια άσκοπη εμμονή με την απόρριψη της τεχνολογίας και ειδικά του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Κατ' αυτή την έννοια το κίνημα των Λουδιτών είναι παρεξηγημένο. Δεν ήταν οι «αφελείς» και «πρωτόγονοι» που έσπαγαν απλώς μηχανές. Η επίθεσή τους στρεφόταν εναντίον της ανεργίας που προκαλούσαν οι νέες μηχανές, διαμαρτυρόμενοι επίσης για την πολύωρη εργασία τους.

Οι Λουδίτες θεωρούνται σήμερα από αρκετούς ως ακραίοι τεχνολογικοί ντετερμινιστές, με το σκεπτικό ότι έβλεπαν την τεχνολογία ως μέσο καταστροφής του ανθρώπου. Όμως, και ο Μαρξ στο «Κεφάλαιο» τόνιζε την ανάγκη ανατροπής της λογικής των Λουδιτών, επειδή οι εργάτες θα έπρεπε να στρέφονται εναντίον της κοινωνικής μορφής εκμετάλλευσης και όχι εναντίον των υλικών μέσων παραγωγής.

Πηγή